Prijem
Ni sela, ni seljaka
Poslednjih dvadeset godina mnoga naselja su nestala, na jugu Srbije, Staroj planini i Vlasini. Primer Vukojevca koji je izbrisan sa mape ipak je neverovatan
Istraživači Geografskog instituta „Jovan Cvijić” SANU jedva da stignu da zvanično konstatuju da se neko naselje na jednoj od tri „kritične lokacije ” u Srbiji ugasilo kad – eto nove tačke na mapi raseljenih mesta. Tako je prošlog oktobra na spisak sela bez seljaka stavljena tačka posle šesnaestog imena, ali u međuvremenu je i Smilov Laz nedaleko od Novog Pazara ostao bez poslednjeg stanovnika, pa je i to ime nedavno stavljeno među naselja kojih nema više.
Marko V. Milošević, geomorfolog, radi u tročlanom timu istraživača Geografskog instituta, zajedno sa mr Milovanom Milivojevićem i mr Jelenom Ćalić i oni već četiri godine proučavaju „Spontano raseljavanje naselja na teritoriji Republike Srbije”. Drugim rečima, nestajanje naselja zbog iseljavanja i gašenja, na tri udarna mesta: prostoru duž administrativne linije razdvajanja centralne Srbije i Kosova i Metohije, potom oblasti Stare planine i predelima Vlasine i Krajišta.
– I ovaj pomenuti broj od 17 raseljenih seoskih naselja je relativan s obzirom na to da u Srbiji ima još 19 sela sa manje od deset stanovnika – podseća Milošević. – Ovim statističkim podacima trebalo bi dodati i 226 sela koja imaju ispod 40 žitelja sa prosečnom starošću većom od 60 godina.
Imajući ove podatke u vidu, u Ministarstvu za rad i socijalnu politiku još prošle godine su pošli u akciju. Gde je još moguće preduzeti nešto za oživljavanje nekih naselja, uz stvaranje uslova za kvalitetniji život porodice, ali uz glas onih koji žive na mestima koja lagano puste. Marija Vujošević, zamenik ministra, zadužena za sektor populacione politike, kaže da je akcija usmerena ka podsticaju rađanja i upoznavanju stanja na terenu gde je stanovništva sve manje.
U posao su uključeni pre svega ljudi iz lokalnih zajednica koje su ugrožene, jer, pokušavajući da podignu kvalitet života na tim mestima, službenici Ministarstva žele da čuju i mišljenje tamošnjeg stanovništva. Da saznaju na koji način bi država mogla da se uključi, pomogne tamo gde se očekuje njena pomoć i ne gube vreme i novac na neracionalne projekte. Zato su, po rečima Marije Vujošević, u akciju uključeni svi koji mogu da pomognu, oslonili su se na istraživanje Geografskog instituta, jer su to naučnici koji odlično poznaju stanje na terenu pošto se godinama bave krajevima koji ostaju bez stanovništva. Očekuje se da i mediji javnost podsete na ovaj problem, da zabeleže u reportažama šta se zaista zbiva po brdima i dolinama kojima meštani sve ređe hode… Već od septembra zakazana su putovanja u sela bez seljaka.
Slučaj sela Vukojevca u opštini Kuršumlija, nešto je posebno. U njemu i bukvalno nije ostao kamen na kamenu.
– Poslednji stanovnik bio je Marko Mišković, koji se kao i njegovi meštani, koji su se u poslednjih dvadeset godina preselili u Barajevo, otišao zauvek odatle. Nije mogao ni svetlo da ugasi, kako se to kaže, jer ovo selo nije nikada imalo struju, mada je nastalo negde u vreme Berlinskog kongresa, oko 1890. godine. Lokalno šumsko gazdinstvo otkupilo je zemlju u Vukojevcu, a kuće su zbog kamena srušili oni iz okolnih sela – objašnjava Milošević.
– Tokom istraživanja imali smo problem sa lociranjem sela i uz pomoć pripadnika interventne jedinice policije, koja je obezbeđivala naše istraživanje, na kraju smo uspeli da utvrdimo gde je bio Vukojevac, s obzirom na to da je na topografskoj karti u njegovom ataru bilo ucrtano 49 kuća. Tokom osamdesetih i devedesetih godina prošlog veka seljaci su prodavali svoje stambene objekte Albancima, kao građevinski materijal. Oni su sve razgradili kuće i sav materijal preneli u susedna sela podujevske opštine. Otišlo se toliko daleko da su čitavi temelji odneti, da ne postoje više nikakvi tragovi ljudskog postojanja na tim brdima. Na terenu jedini tragovi nekadašnje naseljenosti bili su zaraslo seosko groblje u hrastovoj šumi i red stabala šljiva – opisuje geomorfolog Milošević predeo na kome bi i arheolozi teško utvrdili da je tu nekada bilo selo.
U već pomenutoj administrativnoj granici sa Kosovom i Metohijom ni albansko stanovništvo nije opstalo između 1999. i 2001. godine. Zbog bezbednosnog vakuuma i preostali žitelji u Đorđevcu i Garama odselili su se kao i ono iz srpskih sela Tačevca i Rastelice. Dakle, ni visok natalitet bez još nekih bitnih ekonomskih preduslova nije dovoljan za opstanak naselja. Jedino se u Rastelicu pre tri godine vratila jedna porodica, ali, s obzirom na to da najmlađi stanovnik ima 63 godine, sudbina ovog sela je sasvim izvesna.
– Iako smo mi naučnici koji se bave radom na terenu i proučavanjem onoga što tamo postoji, a ne predviđanjima, ipak kada se govori o budućnosti ovih prostora, o nekoj revitalizacije spontano raseljenih naselja ne može biti ni reči. To bi podrazumevalo demografsku stabilnost, rehabilitaciju rađanja, što podrazumeva značajan priliv stanovništva u reproduktivnom periodu – podseća naš sagovornik. Ipak, ne propušta priliku da istakne da su se u Ministarstvu za rad i socijalnu politiku, koje je prepoznalo značaj i alarmantnost rezultata ovog istraživanja, predvođeni pomoćnikom ministra Bojanom Anđelkovićem, aktivno uključili u rešavanje ove problematike.
Pitamo na kraju, ipak, ako se gase tolika sela, kuda su otišli seljaci. Naš sagovornik sleže ramenima, u veće gradove nema sumnje, ali teško je reći gde s obzirom na to da se stanovništvo Srbije iz godine u godinu smanjuje. Ipak, primetno je da se u dolini Morave grade nove kuće i naselja.
-----------------------------------------------------------
Bila jednom neka sela
Duž administrativne linije razgraničenja centralne Srbije i Kosova i Metohije u proteklih dve decenije ugašeno je šest naselja. U opštini Preševo to su Gare, u opštini Bujanovac – Đorđevac, u okolini Vranja naselje Pljačkovica kao i u okolini Kuršumlije: Vukojevac, Tačevac i Rastelica.
Oblast Stare planine iznad šeststo metara nadmorske visine je problematična zbog klime i vrlo niskih temperatura, pa ne čudi da su u knjaževačkoj opštini ugašena sela Repušnica i Papratna, mada ista sudbina čeka i Drvnik (pet stanovnika) i Tatrasnicu (dva stanovnika). Pred gašenjem su i Basara (žive dva čoveka), Milojkovac (petoro žitelja) u opštini Pirot kao i Boljev Dol (tri stanovnika) i Banjski Dol (devet stanovnika) u opštini Dimitrovgrad.
Vlasina i Krajišta ostali su bez četiri naselja. To su Bajra u opštini Bosilegrad, Kolunice u opštini Surdulica, Ostrozuba u opštini Crna Trava kao i Javorja u ataru Vlasotince. Pred nestajanjem je i Bistrica (tri stanovnika) u opštini Crna Trava i Kozilo u opštini Vlasotince.
Rajna Popović
-----------------------------------------------------------
Kako su Francuzi spasli selo
Suočena sa masovnim odlaskom iz sela u gradove i odumiranjem niza manjih mesta, naročito u južnom delu zemlje i naročito tokom šezdesetih godina prošlog veka, Francuska je pre par decenija donela odluku da obnovi opustela sela. Mladim bračnim parovima omogućeno je da po povoljnim cenama dobiju kuće i imanja, a država je obezbedila izgradnju puteva i telekomunikacionih veza, što je bio podstrek mladima da napuste gradove.
Jedno od rešenja za vraćanje života u sela je i imigracija, o čemu se sada razmišlja u Španiji. Kako piše madridski „Pais", zapadni deo ove zemlje, na granici sa Portugalijom, opusteo je pre četrdesetak godina, kad su mladi napustili sela. Prema rečima profesora Valantina Kabrera, problem je što su Španija i Portugalija „uvek živele okrenute jedna drugoj leđima, a da nije bilo pomoći EU, ova oblast bi bila pustinja".
„Sada tu postoje oblasti sa sibirskom demografijom na kojima živi četiri do pet stanovnika", kaže Kabrero.
S. R.
http://www.politika.co.yu/rubrike/tema-dana/Ni-sela-ni-seljaka.sr.html
Poslednjih dvadeset godina mnoga naselja su nestala, na jugu Srbije, Staroj planini i Vlasini. Primer Vukojevca koji je izbrisan sa mape ipak je neverovatan
Istraživači Geografskog instituta „Jovan Cvijić” SANU jedva da stignu da zvanično konstatuju da se neko naselje na jednoj od tri „kritične lokacije ” u Srbiji ugasilo kad – eto nove tačke na mapi raseljenih mesta. Tako je prošlog oktobra na spisak sela bez seljaka stavljena tačka posle šesnaestog imena, ali u međuvremenu je i Smilov Laz nedaleko od Novog Pazara ostao bez poslednjeg stanovnika, pa je i to ime nedavno stavljeno među naselja kojih nema više.
Marko V. Milošević, geomorfolog, radi u tročlanom timu istraživača Geografskog instituta, zajedno sa mr Milovanom Milivojevićem i mr Jelenom Ćalić i oni već četiri godine proučavaju „Spontano raseljavanje naselja na teritoriji Republike Srbije”. Drugim rečima, nestajanje naselja zbog iseljavanja i gašenja, na tri udarna mesta: prostoru duž administrativne linije razdvajanja centralne Srbije i Kosova i Metohije, potom oblasti Stare planine i predelima Vlasine i Krajišta.
– I ovaj pomenuti broj od 17 raseljenih seoskih naselja je relativan s obzirom na to da u Srbiji ima još 19 sela sa manje od deset stanovnika – podseća Milošević. – Ovim statističkim podacima trebalo bi dodati i 226 sela koja imaju ispod 40 žitelja sa prosečnom starošću većom od 60 godina.
Imajući ove podatke u vidu, u Ministarstvu za rad i socijalnu politiku još prošle godine su pošli u akciju. Gde je još moguće preduzeti nešto za oživljavanje nekih naselja, uz stvaranje uslova za kvalitetniji život porodice, ali uz glas onih koji žive na mestima koja lagano puste. Marija Vujošević, zamenik ministra, zadužena za sektor populacione politike, kaže da je akcija usmerena ka podsticaju rađanja i upoznavanju stanja na terenu gde je stanovništva sve manje.
U posao su uključeni pre svega ljudi iz lokalnih zajednica koje su ugrožene, jer, pokušavajući da podignu kvalitet života na tim mestima, službenici Ministarstva žele da čuju i mišljenje tamošnjeg stanovništva. Da saznaju na koji način bi država mogla da se uključi, pomogne tamo gde se očekuje njena pomoć i ne gube vreme i novac na neracionalne projekte. Zato su, po rečima Marije Vujošević, u akciju uključeni svi koji mogu da pomognu, oslonili su se na istraživanje Geografskog instituta, jer su to naučnici koji odlično poznaju stanje na terenu pošto se godinama bave krajevima koji ostaju bez stanovništva. Očekuje se da i mediji javnost podsete na ovaj problem, da zabeleže u reportažama šta se zaista zbiva po brdima i dolinama kojima meštani sve ređe hode… Već od septembra zakazana su putovanja u sela bez seljaka.
Slučaj sela Vukojevca u opštini Kuršumlija, nešto je posebno. U njemu i bukvalno nije ostao kamen na kamenu.
– Poslednji stanovnik bio je Marko Mišković, koji se kao i njegovi meštani, koji su se u poslednjih dvadeset godina preselili u Barajevo, otišao zauvek odatle. Nije mogao ni svetlo da ugasi, kako se to kaže, jer ovo selo nije nikada imalo struju, mada je nastalo negde u vreme Berlinskog kongresa, oko 1890. godine. Lokalno šumsko gazdinstvo otkupilo je zemlju u Vukojevcu, a kuće su zbog kamena srušili oni iz okolnih sela – objašnjava Milošević.
– Tokom istraživanja imali smo problem sa lociranjem sela i uz pomoć pripadnika interventne jedinice policije, koja je obezbeđivala naše istraživanje, na kraju smo uspeli da utvrdimo gde je bio Vukojevac, s obzirom na to da je na topografskoj karti u njegovom ataru bilo ucrtano 49 kuća. Tokom osamdesetih i devedesetih godina prošlog veka seljaci su prodavali svoje stambene objekte Albancima, kao građevinski materijal. Oni su sve razgradili kuće i sav materijal preneli u susedna sela podujevske opštine. Otišlo se toliko daleko da su čitavi temelji odneti, da ne postoje više nikakvi tragovi ljudskog postojanja na tim brdima. Na terenu jedini tragovi nekadašnje naseljenosti bili su zaraslo seosko groblje u hrastovoj šumi i red stabala šljiva – opisuje geomorfolog Milošević predeo na kome bi i arheolozi teško utvrdili da je tu nekada bilo selo.
U već pomenutoj administrativnoj granici sa Kosovom i Metohijom ni albansko stanovništvo nije opstalo između 1999. i 2001. godine. Zbog bezbednosnog vakuuma i preostali žitelji u Đorđevcu i Garama odselili su se kao i ono iz srpskih sela Tačevca i Rastelice. Dakle, ni visok natalitet bez još nekih bitnih ekonomskih preduslova nije dovoljan za opstanak naselja. Jedino se u Rastelicu pre tri godine vratila jedna porodica, ali, s obzirom na to da najmlađi stanovnik ima 63 godine, sudbina ovog sela je sasvim izvesna.
– Iako smo mi naučnici koji se bave radom na terenu i proučavanjem onoga što tamo postoji, a ne predviđanjima, ipak kada se govori o budućnosti ovih prostora, o nekoj revitalizacije spontano raseljenih naselja ne može biti ni reči. To bi podrazumevalo demografsku stabilnost, rehabilitaciju rađanja, što podrazumeva značajan priliv stanovništva u reproduktivnom periodu – podseća naš sagovornik. Ipak, ne propušta priliku da istakne da su se u Ministarstvu za rad i socijalnu politiku, koje je prepoznalo značaj i alarmantnost rezultata ovog istraživanja, predvođeni pomoćnikom ministra Bojanom Anđelkovićem, aktivno uključili u rešavanje ove problematike.
Pitamo na kraju, ipak, ako se gase tolika sela, kuda su otišli seljaci. Naš sagovornik sleže ramenima, u veće gradove nema sumnje, ali teško je reći gde s obzirom na to da se stanovništvo Srbije iz godine u godinu smanjuje. Ipak, primetno je da se u dolini Morave grade nove kuće i naselja.
-----------------------------------------------------------
Bila jednom neka sela
Duž administrativne linije razgraničenja centralne Srbije i Kosova i Metohije u proteklih dve decenije ugašeno je šest naselja. U opštini Preševo to su Gare, u opštini Bujanovac – Đorđevac, u okolini Vranja naselje Pljačkovica kao i u okolini Kuršumlije: Vukojevac, Tačevac i Rastelica.
Oblast Stare planine iznad šeststo metara nadmorske visine je problematična zbog klime i vrlo niskih temperatura, pa ne čudi da su u knjaževačkoj opštini ugašena sela Repušnica i Papratna, mada ista sudbina čeka i Drvnik (pet stanovnika) i Tatrasnicu (dva stanovnika). Pred gašenjem su i Basara (žive dva čoveka), Milojkovac (petoro žitelja) u opštini Pirot kao i Boljev Dol (tri stanovnika) i Banjski Dol (devet stanovnika) u opštini Dimitrovgrad.
Vlasina i Krajišta ostali su bez četiri naselja. To su Bajra u opštini Bosilegrad, Kolunice u opštini Surdulica, Ostrozuba u opštini Crna Trava kao i Javorja u ataru Vlasotince. Pred nestajanjem je i Bistrica (tri stanovnika) u opštini Crna Trava i Kozilo u opštini Vlasotince.
Rajna Popović
-----------------------------------------------------------
Kako su Francuzi spasli selo
Suočena sa masovnim odlaskom iz sela u gradove i odumiranjem niza manjih mesta, naročito u južnom delu zemlje i naročito tokom šezdesetih godina prošlog veka, Francuska je pre par decenija donela odluku da obnovi opustela sela. Mladim bračnim parovima omogućeno je da po povoljnim cenama dobiju kuće i imanja, a država je obezbedila izgradnju puteva i telekomunikacionih veza, što je bio podstrek mladima da napuste gradove.
Jedno od rešenja za vraćanje života u sela je i imigracija, o čemu se sada razmišlja u Španiji. Kako piše madridski „Pais", zapadni deo ove zemlje, na granici sa Portugalijom, opusteo je pre četrdesetak godina, kad su mladi napustili sela. Prema rečima profesora Valantina Kabrera, problem je što su Španija i Portugalija „uvek živele okrenute jedna drugoj leđima, a da nije bilo pomoći EU, ova oblast bi bila pustinja".
„Sada tu postoje oblasti sa sibirskom demografijom na kojima živi četiri do pet stanovnika", kaže Kabrero.
S. R.
http://www.politika.co.yu/rubrike/tema-dana/Ni-sela-ni-seljaka.sr.html
