Rodoslovi,porekla porodica sirom Balkana...

Porodica Vlatkovic (Raski)

Crkva Sv.Nikole u Psaci kod Krive Palanke, sa portretima cara Urosa i kralja Vukasina, zaduzbina je porodice Vlatkovic. Crkva je podignuta za zivota cara Dusana, a marta 1355. god. poklonjena je Hilandaru. Iz toga vremena je i ktitorski natpis u crkvi, sto znaci da je sevastokrator Vlatko ovu titulu dobio od cara Urosa. Osim toga, Vlatkov sin Ugljesa dobio je titulu kesara od cara Urosa jos kao decak. Posle smrti despota Dejana, Vlatko Peskacic prosirio je svoju teritoriju na racun maloletnih despotovih sinova oduzevsi im Presevo. Svojoj oblasti prikljucio je i zupu Vranje. Moc sevastokrata Vlatka nije bila zanemarljiva. To potvrdjuje cinjenica da je kovao novac i to pre 1365. godine.
Posle bitke kod Rovina, 17. maja 1395. godine, i pogibije kralja Marka i Konstantina Dragasa, pored Vuka Brankovica i despota Stefana Lazarevica, odrzao se jos kesar Ugljesa, koji se pojavljuje u maloj oblasti oko Vranja, Inogosta i Preseva.U sukobu vojske sultana Sulejmana i Djurdja Brankovica s jedne, i despota Stefana i Vuka Lazarevica sa druge strane, medju Turskim vazalima nalazio se i kesar Ugljesa Vlatkovic sa svojim ratnicima. U toku borbe kesar Ugljesa je pruzio despotu Stefanu vazna obavestenja o planovima Turaka, a zatim se i sam pridruzio despotovoj vojsci. Ne moze se tvrditi da je ovaj preokret odlucio ishod bitke, ali je cinjenica da je despot Stefan iz nje izasao kao pobednik. Kesar Ugljesa se pominje i 1410. godine, kada se nalazio u pratnji despota Stefana na dvoru vizantijskog cara Manojla II Paleologa u Carigradu. Kada je pocetkom 1412. godine sultan Musa sa svojom vojskom iz oblasti Sofije preko planina Cemernik prodro u srpsku Despotovinu, iznenada je upao u Vranje, na teritoriju kesara Ugljese . Kesareva zemlja je tada opljackana, a on sam izbegao je najgore. O samom kraju Ugljese Vlatkovica nema nekih podataka. Pominje se i 1423. godine, kada je darivao manastiru Hilandaru crkve Sv. Nilkole u Vranju i Lucanima sa okolnom selima. U manastiru Ljubostinji nalazi se grob Ugljesinog sina: "Ovde lezi Stefan, kesara Ugljese sin".

Porodica Vukanovic

Jos za vreme kralja Bodina, prvi put se pominje rodonacelnik ove raske vladalacke porodice. Kralj Bodin je za zupane u raskoj oblasti postavio Vukana i Marka. Vec 1093. godine Vukan je onaj covek koji je drzao vlast u Dalmaciji. Na Vukana je sa svojom vojskom krenuo car Aleksije. Raski zupan se povukao u tvrdjavu Zvecan, ponudivsi vizantijskom caru pregovore. Ne postujuci ugovor o miru, Vukan ponovo napade Kosovo. 1094. godine Vukan je ponovo bio primoran na pregovore, ali je ovog puta predao caru svoje sinovce po imenu Uros i Stefan Vukan. Novi pokret Srba protiv Vizantinaca dogodio se u prolece 1106. godine. Trajao je do jeseni iste godine i ovoga puta doneo jos jednu pobedu Vukanu protiv vojske Jovana Komnina. Vukan je svoje osvajacke namere usmerio i prema Duklji. Umro je negde izmedju 1112. i 1115. godine
Zupana Vukana nasledio je sinovac Uros I, sin zupana Marka. U vreme bugarsko- vizantijskog rata, 1027. godine, Srbi su uzeli ucesce, ali se ustanak zavrsio porazom, zemlja je bila razorena, a veliki broj stanovnistva odveden je u Malu Aziju. Ugarski kralj Stefan II, pred kraj zivota, odlucio je da svog naslednika ozeni Jelenom, cerkom srpskog velikog zupana Urosa I. Pored Geze, kralja Ugarske, Bela i Jelena su imali jos dva sina, Ladislava i Stefana, koji su takodje bili kraljevi Ugarske. U vreme vladavine Bele II, izuzetna licnost na ugarskom dvoru bio je Belos, sin Urosa I, a brat kraljice Jelene. Veci deo zivota je proveo u Ugarskoj. U izvorima se najcesce pominje kao ban, a od 1145. godine kao palatin. Kao vest vojskovodja istakao se u nekoliko navrata. Umro je negde oko 1198. godine. Na jednom od svojih poseda u Sremu sagradio je benediktinski manastir posvecen Sv. Stefanu.
Urosa I nasledio je sin Uros II. Veliki zupan Raske bio je svakako vec 1146. godine sve do 1155. godine. U prvom pohodu na Srbiju, 1149. godine car Manojlo I Komnin je razirio Ras i osvojio Nikavu i Galic. Sledece godine srpska vojska je ponovo porazena na Tari, a Uros II drugi je lisen vlasti koja je predana Desi. Manojlo je, ubrzo, ponovo doveo na vlast Urosa II, priznavsi ga kao raskog vladara ali i kao i svog vazala. I sledeci pokusaj Urosa II da svojoj zemlji obezbedi samostalnost nije urodio plodom. Posto ga je car Manojlo, 1155. godine proglasio za raskog vladara, Urosu II se gubi dalji trag. Poznato je da je zupan Desa upravu nad Zetom i Travunijom preuzeo tek 1162. godine. Zupan Desa je darivao benediktinskom manastiru na Lokrumu crkvu Sv. Pankracija na Mljetu, a ostrvo Mljet manastiru Sv. Marije u Italiji. Zupan Desa je umro u Trebinju i tu pokopan u crkvi Sv. Petra u Polju.
Kao naslednici Urosa II pominju se dvojica velikih zupana: Primislav i Belus. Primislav je vladao nad Srbijom 1162. godine ali je te godine i zbacen sa vlasti. Na njegovo mesto doveden je Belus. Posle kratke vladavine Belus se povukao u Ugarsku i tamo umro. Postoje pretpostavke o povezanosti ove raske dinastije sa Nemanjicima.

Porodica Vlastimirovic

Za rodonacelnika savremene srpske dinastije smatra se onaj knez koji je Srbe doveo na Balkansko poluostrvo. Posle izvesnog broja godina rodi se od njega Viseslav i od njega Radoslav i od njega Prosigoj i od njega Vlastimir. O vremenu i okolnostima vladavine prve trojice zupana gotovo da nema nikakvih blizih podataka. Za vreme vladavine kneza Vlastimira, oko 850. godine doslo je do sukoba izmedju Srba i Bugara koji su mirno ziveli kao bliski susedi. Nista dalje se ne moze reci o njegovoj vladavini kao ni o okolnostima pod kojim su ga nasledili sinovi Mutimir, Strojimir i Gojnik. Mutimir je postao naslednik vladarskog prava ali je teritorija podeljena medju bracom. I u periodu ove generacije srpskih knezeva doslo je do novog sprsko-bugarskog sukoba u kome je bugarski kan Boris primoran da sklopi mir sa Srbima. Neposredno posle ovog rata nastupila je nesloga medju Vlastimirovim sinovima. Buduci najstariji, a verovatni i najmocniji, kao pobednik je izasao knez Mutimir. Svoju bracu proterao je kanu Borisu, zadrzavsi samo Petra, Gojnikovog sina. Petar je, medjutim, ubrzo pobegao u Hrvatsku. U ovo vreme, negde oko 870. godine Srbi su konacno primili hriscanstvo.
Strojimir je u Bugarskoj ostao do kraja zivota. Njegov sin Klonimir imao je sina Caslava, buduceg i, ujedno, poslednjeg poznatog vladara dinastije Vlastimirovica. Knez Mutimir je umro 891. godine, a nasledio ga je najstariji sin Pribislav. Pribislav se na prestolu zadrzao jedva godinu dana. Sa vlasti ga je zbacio brat od strica Petar Gojnikovic, koji se 893. godine vratio iz Hrvatske. Tri godine kasnije Petra je napao Bran, drugi Mutimirov sin, ali je bio porazen i pri tome oslepljen kako bi zauvek bio odstranjen iz daljih borbi za srpski presto. Vec dve godine kasnije kao novi pretendent na presto u Srbiju je iz Bugarske stigao Klonimir, Strojimirov sin, koji je uspeo da zauzme Dostinku, ali na kraju biva pobedjen i ubijen. Posle ovoga Petar Gojnikovic se na prestolu odrzao daljih dvadeset godina.
Negde oko 917. godine bugarska vojska, na celu sa Pavlom Branovicem, krece na Srbiju. U tim borbama Petar bi zarobljen i odveden u Bugarsku, gde je u zatvoru i umro. Na vlast dodje Pavle Branovic, krajem 917. godine. Knez Pavle je vladao tri godine oslanjajuci se na Bugarsku. Zbog kasnijeg prelaske Pavla Branovica na stranu Vizantije, bugarski car Simeon pruzio je Zahariji, sinu Pribislavljevom, podrsku i ovaj je, prognavsi kneza Pavla, stupio na srpski presto 921. godine. Posto je i Zaharije ubrzo postao protivnik Bugara, car Simeon je na Srbiju, negde 922. godine poslao vojsku koja je bila potucena. Ovakav poraz nagnao je Simeona da 924. godine posalje novu vojsku, pod novim zapovednicima. Medju njima je bio i Caslav, sin Klonomirov. Posto je Zaharije pobegao u Hrvatsku, srpski zupani su morali priznati za novog vladara Klonomirovog sina. Tom prilikom zupani su pohvatani i sa jednim brojem stanovnika odvedeni su u Bugarsku. Deo zivlja je pobegao u Hrvatsku, a drugi deo je utociste nasao na teritoriji pod vizantijskom upravom. Srbija je, posle gotovo jednog veka otpora dosla pod bugarsku vlast. Obrt prilika u Bugarskoj ohrabrio je Caslava i on se posle sedam godina vratio u Srbiju. Caslav je priznao vrhovnu vlast vizantijskog cara i u njemu nasao svog zastitnika, tako da mu je car Konstantin VII Porfirogenit pomogao ba obnovi vlast. Kada je u Bosnu, kao sastavni deo Caslavljeve drzave usao ugarski knez Kis, Caslav mu se suprotstavi. U ovim borbama ugarski knez bi ubijen, a kao odmazda usledi nov napad. U tom napadu Caslav bi zarobljen i sa svojim srodnicima bacen u Savu.
Knez Vlastimir je, pored sinova imao i jednu kcer, kojoj dade za muza Krajinu, sina Beloja, zupana Travunije, oblasti u zaledju Dubrovnika i Boke Kotorske. Vlastimir je Krajini dodelio titulu kneza, koju su kasnije nosili i njegovi naslednici Hvalimir i Cucimir.

Porodica Pavlovic

Vlasteoska porodica Pavlovici, poznati i kao Jablanici ili Jablanovici, po rodonacelniku njihovom Radenu Jablanicu, imala je posede u istocnoj Bosni, a njen uspon pocinje krajem XIV veka, sa knezom Pavlom Radenovicem. Knez Pavle Radenovic znatno je prosirio svoje oblasti posle smrti Tvrtka I, pa je, pored krajeva oko reke Krivaje i Prace, drzao i grad Borac kod Vlasenica, trgoviste Pracu, rudnik Olovo, a pred kraj XIV veka, posle pobede nad Sakovicima, Trebinje, zupu Vrm sa gradom Klobukom i polovinu Konavla sa Cavtatom. Pavle Radenovic je ubijen u Sutjesci, avgusta 1415. godine, u zaveri kralja Ostoje i Sandalja Hranica, bosanskog vojvode.
Posle smrti Pavla Radenovica, njegova zemlja je podeljena, a smrtno neprijateljstvo medju bosanskim baronima, pretvorilo se u dugotrajno ratovanje Pavlovih sinova, Petra i Radoslava, protiv Sandalja Hranica. Da bi odrzali ostatak ocevih oblasti, braca Pavlovici obratili su se Turcima za pomoc. Stariji, Petar, poginuo je 1420. godine u borbi sa Isak-begom, koji je bio na strani Sandalja Hranica.
Veliki vojvoda Sandalj Hranic i vojvoda Radoslav Pavlovic, najpoznatiji clan ove porodice, bili su potcinjeni bosanskom kralju Tvrtku II, ali su bili vazali sultana Murata II. Njih dvojica su bili susedi, neprestano u sukobima. Marta 1435. godine iznenada je umro vojvoda Sandalj Hranic. Nasledio ga je sinovac Stefan Vukcic Kosaca, ali i sa njim je vojvoda Radoslav nastavio neprijateljstva. U ratu sa njim, vojvoda Radoslav je izgubio Trebinje i zupu Vrm sa Klobukom, a potpuno je istisnut i iz Primorja. Posle smrti vojvode Radoslava Pavlovica, novembra 1441. godine, njegov sin Ivanis Pavlovic produzio je jos nekoliko godina neprijateljstvo protiv svog ujaka Stefana Vukcica i protiv njega je podrzavao kjralja Stefana Tomasa. Druga dva sina vojvode Radoslava, vojvoda Petar i knez Nikola, gospodarili su nasledjenim zemljama u istocnoj Bosni, ali ograniceni uticajem Stefana Vukcica. U naletu Turaka 1463. godine stradale su zemlje Pavlovica, osvojene bez vecih teskoca, a poslednji Pavovici su pogubljeni.
Pavlovici su pripadali jeretickoj crkvi bosanskoj, a u blizini Rogatice nalazili su se stecaci nad grobovima vojvode Radoslava Pavlovica, njegove zene, jednog sina, brata i izvesnog vernog mu sluge. Na velikom nadgrobnom spomeniku na srpskom jeziku istesan je natpis:" Ja, vojvoda Pavlovic od Radasela, gospodar i knez ove zemlje, lezim ovdje u ovom grobu. Dok zivljah, ne mogase me turski car nikojim junastvom, ni kakvi darovima, pa ni borbom, ni velikom silom sa moje zemlje ni potisnuti ni pobijediti; jos manje sam mislio da se odreknem svoje vjere. Bog mi je dao da sam mnogo puta pobijedio Turke. Hvala Bogu i slava sto vazda vjerovah i sto svoju zemlju ostavljam jos u hriscanskoj vjeri".

Porodica Sankovic

Vlasteoska porodica srednjevekovne bosanske drzave, Sankovici, bili su gospodari Humske zemlje. Sanko Miltenovic, rodonacelnik porodice, sin je Miltena Drzivojevica, koji je doskora smatran za najstarijeg clana ove porodice. Medjutim, sacuvani su dokumenti o ocu zupana Miltena, Drazenu Bogopercu. Pored Drazena, za koga se zna da je iz Nevesinja, zna se jos za neke clanove ove porodice, Vidomira, Hapca, njegovog sina Branislava, ali nije poznato u kom su srodstvu bili sa Drazenom. Milten Drazivojevic prvi put se pominje 1332. godine, kao pristalica bosanskog bana Stjepana II Kotromanica. Poslednji podatak o njemu datira iz 1343. godine, ali o smrti i poslednjim godinama zivota Miltena Drazivojevica nema nikakvih podataka. Zna se samo da je bio iz Zagorja, odakle su se Sankovici postepeno spustali na mora i tek u sledecoj generaciji postali gospodari Popovog Polja, Bosanskog Primirja i Slanog. Zupan Milten imao je dva sina i jednu kcer: Sanka, po kome je porodica dobila ime, Gradoja i Radacu.
Sanko Miltenovic prvi put se pominje 1335. godine, a 22. oktobra 1348. godine Dubrovnik ga je primio za svog gradjanina kao plemica bosanskog bana. Od 11. avgusta 1366. godine Sanko Miltenovic se pominje kao kaznac. Kada je Nikola Altomanovic napao Dubrovnik, Sanko je predvodio bosansku vojsku koja je bila na strani Dubrovnika. U ovim borbama Sanko je poginuo, ali se tacan datum tog dogadjaja ne zna. O Gradiju Miltenovicu, Sankovom bratu, i Radaci, Sankovoj sestri, ne postoji dovoljno dokumenata.
Kaznaca Sanka Miltenovica nasledili su sinovi Beljak i Radic. Zupan Beljak Sankovic preuzeo je posle oceve smrti upravljanje porodicnim posedima. Neposredno posle smrti Tvrtka I, braca Beljak i Radic odlucuju da prodaju zupu Konavle Dubrovcanima. Zbog toga, vojvoda Vlatko Vukovic i knez Pavle Radenovic upali su u Konavle decembra 1391. godine, zaposeli celu zupu i podelili je izmedju sebe. Vojvoda Radic je tom prilikom zarobljen, a o zupanu Beljaku nema nikakvih vesti. Posto se pre tog napada razboleo, verovatno ga nije ni doziveo. Vojvoda Radic pusten je iz zatocenistva tek krajem 1398. godine. 1399. godine primljen je za clana Velikog Veca Dubrovacke Republike, sto znaci da je bio uveden u red dubrovackih plemica. U ratovanjima kralja Ostoje sa Dubrovnikom, vojvoda Radic je medjutim bio na kraljevoj strani. Kada je maja 1404. godine doslo do prevrata protiv kralja Ostoje, vojvoda Radic je zarobljen. Ne zna se kada je umro, ali se moze smatrati da je 1404. godine porodica Sankovica zavrsila svoju istoriju.

Porodica Preljubovic

Rodonacelnik vlasteoske porodice Preljubovic, kesar Preljub, vojskovodja cara Stefana Dusana, koji se posebno isticao mudroscu i hrabroscu, vrhunac karijere dostigao je neposredno posle osvajanja Tesalije, u jesen 1348. godine. Tada ga je car Dusan postavio za namesnika ove oblasti, i istovremeno mu dodelio titulu kesara, kao nagradu za postignute uspehe. Malo se zna o Preljubovom namesnistvu uTesaliji, iako je on taj polozaj zadrzao do smrti. Jedino se pouzdano zna da je kesar za sediste srpske vlasti odabrao grad Trikalu. Iako je kesar Preljuba odbranio Tesaliju od napada ceta Jovana VI Kantakuzina, srpska vlast u toj zemlji kratko je trajala. Iznenadna smrt Cara Dusana bila je neposredan povod pocetka raspadanja teritorije Srpskog Carstva. Kesar Preljuba umro je neposredno posle smrti cara Dusana, cime je i srpska vlast u Tesaliji ubrzo prestala. Preljubina zena Irina i maloletni sin Toma bili su primorani da napuste Tesaliju. Toma Preljubovic se, medjutim, kasnije vratio u Tesaliju i bio prijateljski docekan. Tu se i , 1366. godine, ozenio cerkom Dusanovog polubrata Simeona (Sinise) Nemanjica Paleologa.
Uspon Tome Preljubovica otpoceo je 1366. godine, kada je sa srpskim trupama svecano usao u Janjinu, gde ga je kao svog zeta, poslao Simeon Paleolog,rodjeni brat cara Dusana. U jesen 1382. godine, Toma Preljubovic je dobio despotsko dostojanstvo od vasilevsa Manojla Paleologa. Kao janjinski gospodar odrzao se na vlasti od 1367. do 1385. godine. Optuzivan je da je tiranski vladao, i da je, kada je poceo da gubi oslonac, pozvao u pomoc Turke. Ubili su ga njegovi telohranitelji, 23. decembra 1385. godine.
Toma Preljubovic i njegova supruga Marija bili su cesti i veoma obrazovani narucioci umetnickih dela o cemu svedoci poznata ikona Neverovanja Tominog, sa portretom despotovice Marije, iz manastira preobrazenja na Meteorima. U riznicama katedrale u Kuenki cuva se dvodelni vizantijski relikvijar sa ikonama Bogorodice i Hrista i Hrista samog, i ktitorskim figurama Marije i Tome Preljubovica. Despot Toma slao je i dragocenosti svetogorskim manastirima: tac Lavri, putir Vatopedu, ikonu Sv. apostola Tome, sa portretom nepotpisanog despota, Hilandaru.

Porodica Crnojevic

Posle odlaska Balsica sa istorijske scene, porodica Crnojevica zauzela je najistaknutije mesto u Zeti. Prvi podaci o njima sezu u XIV vek, kada se pominju kao gospodari planinskih krajeva iznad Boke Kotorske i Budve. U borbama ove porodice protiv Balsica, istakla su se braca Djuradj i Aleksa (Ljes) Crnojevic. Nemirno vrema posle propasti Balsica umeo je dobro da iskoristi Djuradjev sin Stefan Crnojevic. Stefan je uspeo da se domogne vlasti u Zeti i da ojaca svoje pozicije. Uticaj Venecije na Zetu se ogranicavao uglavnom na primorske gradove, a istinski gospodar teritorije u unutrasnjosti, koja se pocela nazivati Crnom Gorom, bio je Stefan Crnojevic. On je drzao svoj polozaj na nemirnoj granici izmedju Venecije i Turske sve do svoje smrti, krajem 1464. godine.
Sin Stefan Crnojevica, Ivan, nije nastavio ocevu politiku, nego je vec prve godine svoje vladavine zratio sa Mlecanima. Naredne godine je uspeo da se pomiri sa Venecijom, mada je posle nekoliko godina morao da prizna vrhovnu vlast turskog sultana. Godine 1479, posle zestokih borbi sa Turcima, Ivan je morao da se skloni u Italiju i da prepusti zemlju osvajacima. Tek posle smrti sultana Mehmeda II 1481. godine, Ivan je uspeo da se vrati iz Italije i da povrati vlast u svojim nekadasnjim posedima. Turci su prihvatili nastalu situaciju i novi sultan Bajazit II primio je Ivana za svog haracara. Za svoju prestonicu Ivan je odabrao Obod umesto nekadasnjeg Zabljka. Srediste mitropolije preselio je na zaklionjeno Cetinje, stari posed Crnojevica, gde je 1485. godine sazidao cuveni cetinjski Bogorodicin manastir. Ne osecajuci se dovoljno sigurnim na Obodu i sam se preselio na Cetinje. Sve vreme vladavine Ivan Crnojevic je bio veliki zastitnik pravoslavne crkve,a titule njegovih dvorana nastale su po ugledu na nekadasnji srpski dvor. Umro je 1490. godine.
Ivana je nasledio njegov sin Djuradj 1490. godine. Djuradj nije pristao na teritorijalne ustupke Mletackoj republici, vec je u spoljasnjoj i unutrasnjoj politici nastavio delo svog oca. Djuradj Crnojevic ostao je zapamcen u istoriji kao osnivac stamparije na Cetinju. Ovo je bila prva stamparija na Balkanu koja je stampala cirilicne knjige, od kojih se prva, Oktoih, pojavila 1494. godine. Pred naletima Turaka, Djuradj se sa porodicom novembra 1496. godine sklonio u Veneciju, a Crna Gora je izgubila samostalnost i pala pod neposrednu vlast Turske. Jedno vreme je, kao turski covek, Crnom Gorom upravljao Stefan Crnojevic. U Veneciji je Djuradj bio u teskom polozaju, na granici siromastva, a misao o povratku u Crnu Goru ga nije napustala. Preobucen u fratra prelazi u Ankonu, a odatle 1500. godine u Crnu Goru. Odatle ga Turci prosledjuju u Carigrad, a sultan mu dodeljuje timar u Anadoliji, kako bi ga udaljio od Crne Gore. U Anadoliji je, negde posle 1503. godine i umro.
Posle odlska Djurdja Crnojevica, Crnogorci su upucivali Veneciji zahtev da postavi za vladara Djurdjevog sina Solomuna. Mlecani su molbu odbili i posle otpora Turcima, sve do 1513. godine, Turci su popustili i za crnogorskog sandzak bega postavili treceg sina Ivana Crnojevica, Stanisu, koji se jos ranije bio poturcio pod imenom Skender-beg. Ostao je upamcen uglavnom po zlu. Zbog njega je mnogo Crnogoraca prebeglo na mletacke teritorije. Umro je posle 1530. godine. Potomci Djurdja Crnojevica ziveli su izvan Crne Gore. Solomun je poginuo jos 1521. godine u juznoj Ugarskoj boreci se protiv Turaka. Konstantin je ziveo u Veneciji u prilicnoj oskudici mada je bio ozenjen kcerkom venecijanskog plemica Kontarinija; njegovi potomci mogu se pratiti do polovine XVII veka kad im se gubi trag.

Porodica Balsic

Prvi poznati Balsic bio je Balsa I, za koga se kaze da je za vreme cara Dusana drzao samo jedan grad u Gornjoj Zeti. U vreme rata kneza Vojinovica sa Dubrovnikom, 1361. godine, sinovi Balse I, Stracimir, Djuradj I i Balsa II stali su na stranu Dubrovnika, a ratovali su i protiv albanskog vlastelina Karla Tapije. Dve godine nakon postizanja mira izmedju ovih velikasa, 1368. godine, grad Ulcinj je pripao Djurdju I Balsicu. Ovo je dovelo do veceg osamostaljivanja Balsica, pa oni formalno vise nisu priznavali vrhovnu vlast cara Urosa. Porazom Nikole Altamanovica, krajem 1371. godine, Djuradj je zaposeo neke teritorije ovog velikasa i time prosirio svoje posede. I pored formalnog prihvatanja katolicanstva, Djuradj je ostao vezan za pravoslavnu crkvu, te je bio jedan od sazivaca crkvenog Sabora 1375. godine, jer se na njegovoj teritoriji nalazila Pecka Patrijarsija. Poslednji pohod Djurdja I Balsica bio je uperen protiv bosanskog bana odnosno kralja Tvrtka. Pocetkom 1377. godine plemstvo i uticajni stanovnici tri zupe pod vlascu Djurdja I pobunili su se i zbacili vlast Djurdja I Balsica i stavili se pod vlast bana Tvrtka. Umro je 13. januara 1378. godine, a nasledio ga je najmladji sin Balsa II.
On je takodje nastavio neprijateljstvo sa Tvrtkom, ali je opasnost otklonjena kada je Tvrtkova vojska potucena. Balsa II je ubrzo zatim poginuo u borbi sa Turcima na Saurskom Polju 18. septembra 1385. godine. Drugi sin Djurdja I Balsica, Konstantin, upravljao je posle oceve smrti krajevima izmedju Drima i Bojane. Prisao je sultanu Bajazitu I i do kraja zivota delovao pod njegovom zastitom. U vreme Bajativog poraza kod Angore, 1402. godine, nasao se pred mletackim sudom gde je pod nedovoljno razjasnjenim okolnostima osudjen na smrt i pogubljen.
Zeta i severni krajevi Albanije pripali su najstarijem Stracimirovom sinu, Djurdju II. On je za svoje sediste izabrao Ulcinj, nazivajuci se "blagovjerni i samodrzavni gospodin Djuradj svoj zetskoj i primorskoj zemlji". Suzena olast Djurdja II Stracimirovica pocela je polako da izmice njegovoj kontroli. Za kratko vreme se nasao suzbijen na uzanom podrucju izmedju Skadarskog jezera i mora. Zbog dobrih odnosa sa Turcima, Djuradj II je imao mnogo problema za velikasima sa kojima se granicio. Medjutim, kada se okrenuo protiv Turaka 1395. godine, uspeo je da preotme Skadar, Drivast i trg Svetog Srdja na Bojani. U oktobru 1399. godine Djuradj II se pobunio prtiv mlecana i u tim borbama im se i sam sasvim priklonio. Umro je aprila 1403. godine. Djurdja II je nasledio njegov sin Balsa III. Zbog ambicija da povrati stare posede Balsica, stupio je u vazalsku zavisnost prema sultanu Sulejmanu. Uz njegovu pomoc, 1405. godine zauzeo je Skadar i Drivast i prodro sve do Ljesa. Balsa III je imao neprijateljstvo sa Venecijom koje je trajalo sve do njegove smrti 1421. godne. Na vest o Balsinoj smrti, Mletacka Republika je brzo reagovala i zauzela skoro sve posede koje je Balsa III drzao. Pokusaji Stefana Balsica, sina Konstantinovog, da 1429. godine obnovi vlast u nekim delovima Zete nisu urodili plodom.
Svoju vladavinu u Zeti Balsici su obelezili znatnom graditeljskom delatnoscu. Od mnogobrojnih crkava ostavili su, samo na obalama Skadarskog jezera, cetiri zaduzbine. Medju njima je najveca manastirska crkva na Skadarskom jezeru, Bogorodica Krajinska.

Porodica Brankovic

Brankovici, poslednja srednjevekovna dinastija, ponati su pod tim imenom po rodonacelniku njihovom, sevastokratu Branku Mladenovicu, sinu vojvode Mladena. Vojvoda Mladen poznat je po svojo ulozi u Primorju, a njegov brat zupan Nikola imao je vlast u severnoj Albaniji. Branku Mladenovicu je car Dusan, kao svom namesniku u Ohridu dodelio titulu sevastokratora. Imao je sinove Radonju, Grgura i Vuka i cerku Teodoru. Nikola Radonja Brankovic, najstariji od trojice brace, primio je monaski zavet i postao clan bratstva manastira Hilandara kao monah Roman. Po smrti zene i dveju kceri, napustio je svetovni zivot i posvetio se radu i molitvi i postavio je temelje zaduzbini porodice Brankovic na Svetoj Gori.
Vuk Brankovic je bio zet kneza Lazara i knjeginje Milice. Uspon Vuka Brankovica tekao je uporedo sa usponom Lazara i uz njegovu pomoc. Kao gospodar Kosova i Skoplja, neposredno je bio ugrozen od Turaka, te je ucestvovao u bici na Kosovu. Posle smrti kneza Lazara pokusao je da preuzme vodecu ulogu u Raskoj Kraljevini, sto je Lazareve naslednike bacilo u drugi plan. U ovome treba traziti korene "izdaje" Vuka Brankovica na Kosovu, koja ce kasnije cesto biti ponavljana i postati deo tradicije. Ubrzo je Vuk Brankovic morao a stupi u vazalni odnos prema Turskom sultanu, pristajuci na placanje danka. U pohodu ugarskog kralja na Turke, Vuk je video svoju sansu ali je brzo pao u ruke sultanu Bajazitu i ostao njegov suzanj do smrti, 6. oktobra 1937. godine. Vuk je za sobom ostavio tri naslednika- Grgura, Djurdja i Lazara. Grgur i Lazar su ratovali kao turski vazali i o njima nisu sacuvani neki znacajniji dokumenti.
Najistaknutiji predstavnik ove dinastije bio je Djuradj Brankovic. U nekoliko navrata je dolazio u sukob sa Stefanom Lazarevicem ali je do konacnog izmirenja doslo tek 1412. godine, a vec sledece godine su krenuli u odlucujucu borbu protiv sultana Muse. Vojska Brankovica je izvojevala pobedu, a sultan Musa je poginuo u bekstvu. Dolaskom novog sultana Mehmeda I, Djuradj je ponovo postao turski vazal. Godine 1427, nakon smrti Stefana Lazarevica, Djuradj je nasledio njegove zemlje, a nakon dve godine uspeo je od vizantijskog cara dobiti znake despotskog dostojanstva. Posto je morao ugarima da ustupi dotadasnju prestonicu Beograd, Djuradj je poceo sa gradnjom nove prestonice- Smedereva, cija je gradnja trajala do 1439. godine. Narednih nekoliko godine Djuradj je bio okruzen stalnim sukobima ugarskog kralja, Turaka i vizantijskog cara. Kako je bio u vazalnim odnosima prema Ugarima i prema Turcima, jednu svoje kcer je udao za grofa Ulriha Celjskog. Djuradj Brankovic je preminuo 1456. godine, nakon cega je njegov sin Lazar Brankovic postao "gospodin Srbljem".
Lazar je uspeo da sklopi ugovor sa sultanom Mehmedom II, kojim je dobio sve oceve zemlje i obecanje da do smrti nece biti uznemiravan ako zauzvrat bude placao harac. Despot Lazar Brankovic umro je 20. januara 1958. godine. Posto nije imao muskih naslednika, za novog despota je priznat Lazarev brat Stefan, koji je u jednom boju oslepljen, iako je jedan od pretendenata za to mesto bio Grgur Djurdjevic. Kako Grgur u tome nije uspeo, zakaludjerio se u Hilandaru i tamo umro 1459. godine kao monah German. Vec pocetkom 1959. godine Stefan je zbacen sa vlasti pa je morao da prebegne u Budim. Umro je 8. oktobra 1976. godine u velikim novcanim problemima. Vanbracni sin Grgura, Djurdjevog sina, Vuk Grgurevic, bio je uz oca kada je ovaj hteo da zavlada Srbijom. Borio se na strani ugarskog kralja od koga je dobio znacajne posede i povlastice. Najvise poraza je nanosio turskoj vojsci, a po svojoj hrabrosti je ostao zapamcen u narodnoj poeziji kao Zmaj Ognjeni Vuk. Umro je 1485. godine.
Despotsku titulu je 1986. godine, posle smrti Vuka Grgurovica, nasledio Stefanov sin Djordje Brankovic koji je vladao zajedno sa svojim bratom Jovanom pocev od 1494. godine. Negde izmedju 1947. i 1949. godine Djordje Brankovic se tajno zamonasio u Krupniku, manastiru koji je sam osnovao. Posle izvesnog vremena rukopolozen je za jeromonaha i dobio ime Maksim. Posle ovog dogadjaja, Jovan ostaje sam sa titulom srpskog despota gde se potpisiovao sa "miloscu Bozijom despot". U vreme tursko-ugarskog rata Jovan je u vise navrata nanosio teske poraze turskoj vojsci. Umro je 10. decembra 1502. godine, nakon cega su posedi i titula despota pripali hrvatskom velikasu Ivanisu Berislavicu, za koga se preudala Jelena, Jovanova udovica. Brankovic su bili ktitori mnogih zdanja na teritorijama kojima su vladali,a medju najznacajijima su svakako zaduzbine na Svetoj Gori i Bogorodicina crkva sa manastirom u Krusedolu.

Porodica Zlatonosovic

Vlasteoska porodica Zlatonosovici imala je svoje poseda u Podrinju, na granici bosanske i srpske drzave. Iako su vec u drugoj polovini XIV veka imali znatan ugled medju bosanskom vlastelom, po znacaju i snazi nisu se mogli meriti sa Kosacama, Sankovicima i Pavlovicima. O prvom Zlatonosovicu, cije ime je ostalo nepoznato, zna se samo toliko da je bio ozenjen jednom od kceri vojvode Vucka Hrvatinica. Poznata su imena dvojica njegovih sinova: Stjepan i Vladj, ucesnici bitke na Kosovu u sastavu bosanske vojske sa Vlatkom Vukovicem Kosacom na celu. Nakon ovog datuma gubi im se svaki trag.
Prvi, imenom nepoznati Zlatonosovic imao je brata, cije ime u neposrednim istorijskim izvorima takodje nije ocuvano. Ovaj Zlatonosovic imao je sinove Vukasina i Vukmira. Vojvoda Vukmir Zlatonosovic bio je svedok, a po svemu sudeci i ucesnik u ubistvu kneza Pavla Radenovica u Sutjesci, 1415. godine. Kao udeo u podeli zemlje Pavla Radenovica Vukmiru je obecano Olovo. Pocetkom 1424. godine vojvoda Vukmir se razboleo i najverovatnije podlegao bolesti, posto se njegovo ime vise ne pominje.
Vukasin Zlatonosovic, koga kao vojvodu dokumenta pominju od marta 1425. godine, ostao je jedini predstavnikove vlastelske kuce. U prvoj polovini XV veka bio je jedan od najuticajnijih ljudi bosanske Kraljevine. Sredinom novembra 1430. godine, izmedju vojvode Vukasina i kralja Tvrtka izbilo je otvoreno neprijateljstvo. Posto se kralj spremao da napadne Zlatonosovica, Dubrovcani su, buduci od ranije prijatelji Zlatonosovica, izuzeli svog poslanika iz ovog napada. Iz Dubrovnika je, 22. novembra 1430. godine, kralju Tvrtku stiglo pismo u kome se izjavljuje zaljenje zbog slucaja koji se dogodio Vukasinu Zlatonosovicu. Moze se samo nagadjati kakve ja prirode bio ovaj slucaj, ali nije daleko od istine pretpostavka da je tom prilikom zapravo doslo do potpunog istrebljenja cele porodica Zlatonosovic.

ХЕРАЛДИКА - основни појмови



''... Све симболе можемо поделити у две групе:

Живи симболи, тј. жива бића (животиње, птице, звери и слично) приказани у грбовима и

Неживи симболи, тј. предмети и ствари, у које спадају: хералдичке боје и метали, хералдичке линије раздвајања, основне и изведене хералдичке фигуре, као и разни други елементи који су неживе природе.

Овде бих само укратко навео неке од поменутих симбола:


Живи симболи:


лав – неустрашивост, достојанство, краљевска величанственост;
тигар – јунаштво и храброст у боју, неко чији ће бес бити смртоносан ако се узнемири;
медвед – немилосрдност у заштити потомства;
вук – означава храбре и тврдоглаве који на крају успеју у својим напорима, оне које је опасно изазивати;
носорог – велики бес када је изазван;
слон – храброст и снага;
леопард – дивљи и неустрашиви ратник;
пантер – као што лав означава храброг човека, тако пантер може да представља прелепу жену, која је, иако неустрашива, нежна и пуна љубави за своје потомство, и браниће их до смрти;
коњ – спремност за све врсте подвига за краља и отаџбину;
бик – јунаштво и великодушност;
вепар – страшан борац када је у потери, који престаје да се бори тек када смрт наступи, па се према томе може сматрати прикладним амблемом ратника;
коза– амблем војника који осваја победу пре применом политике него ратних вештина;
јагње – нежност и трпљење под патњом;
ован – ауторитет;
зечеви – неко ко ужива у повученом и мирном животу;
веверица – повучени живот у природи;
јеж – штедљив, опрезан човек;
лав – неустрашивост, достојанство, краљевска величанственост;
дабар – вредноћа и истрајност;
лисица – неко ко ће искористити до крајности своју проницљивост, оштроумност или мудрост у своју корист и одбрану;
ловачки пас (мастиф, талбот) – храброст, будност и верност;
мачка или планинска мачка (пума) – слобода, будност, проницљивост и храброст;
камила – послушност, стрпљење и неуморна упорност;
пчела – добро вођење послова;
мрав – симболизује човека вредног, мудрог и штедљивог;
лав – неустрашивост, достојанство, краљевска величанственост;
паук – мудрост, рад и рационалност у свим пословима;
скакавац – мудрости и племенитост;
двоглави орао и орао – означава човека од акције, преокупираног узвишеним циљевима и важним пословима, духовитог, надареног, бистрог расуђивања и разборитог у двосмисленим стварима;
соко – неко ко је упоран у остварењу својих жеља;
сова – неко ко је будан и оштрог ума;
паун – лепота и поносно држање;
пеликан – посвећеност и пожртвованост;
рода – амблем захвалног човека, детета својим родитељима;
лабуд – љубитељ поезије и хармоније;
петао – храброст, увек спреман за бој, за борбу до смрти;
голубица – љубав и мир;
гавран – неко ко је, наследивши мало од својих предака, захваљујући провиђењу постао творац своје среће или неко издржљиве природе;
делфин – милосрђе и нежна приврженост деци;
корњача – нерањивост на нападе;
једнорог – изузетна храброст;
грифон– обухвата скуп особина изузетног војника чија је великодушност такве природе да изазива многе опасности, па чак и саму смрт, само да не допадне заробљеништва;
змај – немилосрдни бранилац блага;
сфинга – свезнање и тајновитост;
пегаз – наглашена активност и енергија ума која може донети славу;
сирена – елоквенција;
кентаур – за оне који су најбољи у свом домену;
феникс – ускрснуће;
јелен – политика, мир и хармонија;
људска глава – част;
рука – вера, искреност и праведност;
нога – снага, стабилност и брзина;
лобања – смртност;
око, очи – далековидост (посебно се односи на људе у власти).


Неживи симболи:

Боје и метали


црна (sable) – постојаност, понекад и тугу, бол;
плава (azure) – верност и истину;
црвена (gules) – војничка храброст и великодушност;
зелена (vert) – нада, радост и понекад верност у љубави;
пурпурна – краљевска величанственост, сувереност и правда;
боја кестена (tenne) – амбиција;
боја крви (sanguine) – победник у боју;
злато (or) – дарежљивост;
сребро (argent) – мир и спокој.

Porodica Obrenovic





Dinastija Obrenovica vladala je Srbijom u dva navrata. Vodj Drugog srpskog ustanka, Milos Obrenovic, rodjen Todorovic, spada medju najznacajnije licnosti novije srpske istorije. Detinjstvo i mladost je proveo kod strica Milana, cije je prezime- najverovatnije zbog ugleda koji je Milan, kao vojvoda u prvom srpskom ustanku imao- Milos preuzeo posle bratovljeve smrti 1810. godine. Milos je uz Milana prosao gotovo sve bitke od 1804. do 1813. godine. Karadjordje mu je poverio Uzicku nahiju na upravu i odbranu. Posle propasti Prvog srpskog ustanka Milos je jedini od istaknutijih vojvoda koji ostaje u Srbiji. Na celo Drugog srpskog ustanka Milos je stao 23. aprila 1815. godine. Iste godine je sa Marasli Ali-pasom sklopio dogovor o mesovitoj upravi u Beogradskom pasaluku. Ovim je oruzani deo Drugog srpskog ustanka ustupio mesto politickoj borbi. Ovim dogovorom je Srbija i zvanicno dobila nekoliko povlastica. Milos nije birao nacina da ucvrsti svoj polozaj i da izbori sto vecu autonomiju za Srbiju. Hatiserifom iz 1830. godine Srbija je, kao vazalna drzava, stekla pravo na autonomnu unutrasnju upravu, dok je Milosu, posebnim beratom bilo priznato nasledno knezevsko dostojanstvo. Nepismeni knez dobro je osetio potrebe novog vremena. Od 1830. srpski mladici pocinju da se skoluju u inostranstvu. Iz inostranstva, na knezev poziv, dolaze lekari, profesori, inzenjeri. Za njegovo vreme vezuje se i izlazak prvih "Novina serbskih". Miloseva preka narav i despotski nacin vladanja, ucinili su da se staresinski sloj ujedini i postanu pretnja njegovoj samovolji. Posle Miletine bune iz 1835. godine donet je prvi Ustav srpske moderne drzave, koji je predvideo ucestvovanje Sovjeta u zakonodavnoj vlasti. Ovaj "Sretenjski ustav" brzo je suspendovan ali to nije pokolebalo ustavobranitelje. Nakon donosenja novog ustava, Milos nije mogao da se pomiri sa novom podelom vlasti pa je 1. juna 1839. godine bio prinudjen da abdicira. Nasledio ga je tesko oboleli stariji sin Milan, koji umire posle nepunih mesec dana, pa je presto pripao Milosevom mladjem sinu Mihailu. Ustavobraniteljski rezim je naterao Mihaila da 7. septembra 1842. godine pobegne u Zemun, a na njegovo mesto je doveden Karadjordjev sin Aleksandar. On je vladao sve do 1958. godine kada se iz izganstva vraca Milos i zapocinje svoju drugu, kratkotrajnu vladavinu, koja se zavrsava 1860. godine. Nakon toga, na srpski presto ponovo dolazi Mihailo Obrenovic, cija medjunarodna aktivnost dovodi do kulminacije odnosa sa Turskom. U nekoliko navrata je odlagan sukob sa Turskom, sto je stvaralo veliko nepoverenje Mihaila u svoje saveznike. Pocetkom 1868. godine Mihailo ucvrscuje odnose sa Rumunijom i utvrdjuje malo poljuljane odnose sa Rusijom i Pruskom. Iznenadno ubistvo kneza Mihaila u Topcideru 10. juna 1868. godine ponovo menja politicku situaciju u Srbiji. Posle atentata za kneza je proglasen Milan Obrenovic, cetrnaestogodisnji unuk Milosevog brata Jevrema Obrenovica. Pod jakim pritiskom, Velika skupstina potvrdjuje Milanovo stupanje na presto, a zbog njegove maloletnosti izabrano je i Namesnistvo. Na svoj osamnaesti rodjendan, 10. avgusta 1872. godine Milan preuzima presto, sa velikim ambicijama usmerenim na sputavanje republikanskih ideja. Promena donetog Ustava i stalno krsenje ustavnih odredaba stvorili su Milanu jake politicke protivnike. Hercegovacki ustanak 1875. godine ucinio je da Milan 1876. godine objavi rat Turskoj. Medjutim, umesto opsteg ustanka balkanskih naroda, saveznik Srbije je samo Crna Gora. I pored velikog junastva i nekoliko pobeda, srpska vojska je bila prinudjena na povlacenje. Najzad, Rusija pristaje da intervenise 1. novembra 1876. godine. Sledece godine Rusija ulazi u rat sa Turskom, a Srbija im se prikljucuje. Na kraju, Srbija je Berlinskim ugovorom stekla nezavisnost i izvesno teritorijalno prosirenje. Posle zataskavanja afere oko proglasavanja Srbije za kraljevinu (22. februar 1882. godine) i posle visegodisnjih afera i porodicnih sukoba, Milan kroz novi Ustav 1888. godine, uvodi neke oblike parlamentarne gradjanske demokratije, a za svog maloletnog naslednika Aleksandra odredjuje namesnike koji bi vladali u njegovo ime. Kralj Milan je abdicirao 22. februara 1889. godine kada se iz Beograda preselio u Francusku. U nekoliko navrata se vracao u Srbiju ali 1900. godine zauvek napusta Srbiju i ubrzo zatim i umire u Becu 29. januara 1901. godine.
Dolazak na vlast poslednjeg vladara iz porodice Obranovic poceo je ukidanjem Namesnistva 1. aprila 1893. godine. Uskoro zatim Aleksandar je ukinuo postojeci Ustav i vratio raniji iz 1869. godine, poigravao se vlascu, pa je ukinuo Ustav samo na nekoliko sati da bi promenio izborni zakon u Srbiji. Njegovi nepromisljeni politicki potezi ucinili su ga jako nepopularnim u narodu i u javnosti. Omogucio je nedemokratsku i surovu vladavinu politickog bezakonja, a narocito se kompromitovao ljubavnom vezom, kasnije i zenidbom, s dvorskom damom svoje majke Dragom Masin. Nezadovoljstvo vladavinom kralja Aleksandra Obrenovica kulminiralo je zaverom grupe oficira iz tajne organizacije "Crna ruka", koji su kralja i kraljicu ubili u noci 29. maja 1903. godine u Beogradu, predvodjeni majorom Dragutinom Dimitrijevicem Apisom, naklonjenim dinastiji Karadjordjevica, koja je pozvana da ponovo sedne na srpski presto.

Porodica Petrovic-Njegos





Posle pada Crne Gore pod Tursku vlast i izumiranja dinastije Crnojevica, prva ponovna organizacija vlasti medju crnogorskim i brdskim plemenima vezana je za Petrovice- Njegose. Rodonacelnik Petrovica-Njegosa, Radul, poreklom je sa Njegusa, po cemu je porodica i nazvana. Radulov sin, vojvoda Stefan, otac je Danila, prvog vladike iz ove porodice. Danilo je vladika postao 16997. godine i za njegovu licnost se vezuje pocetak teokratije, svetovne vlasti crnogorskih vladika: crkva je bila jedini autoritet sposoban da objedini plemena koja su bila u medjusobnoj krvnoj zavadi. Danilo je 1711. godine zaratio sa Turcima, a vec sledece godine na Carevu Lazu potukao tursku vojsku. Ostao je u narodnom secanju po cuvenoj "istrazi poturica". Danila je nasledio brat od strica Sava, koji je 1735. godine izabran za vladiku, da bi 1750. vladicanski presto ustupio Vasiliju, sinu Danilovog brata Radula. Posle Vasilijeve smrti u Rusiji 1766. godine, nastupio je period anarhije, prekinut pojavom laznog cara Scepana Malog, posle cega vladika Sava ponovo preuzima vlast, do svoje smrti 1781. godine.
Vladika Petar I, unuk Danilovog mladjeg brata Damjana, vladao je od 1781. do 1830. godine, u vreme Napoleonovih ratova i dva srpska ustanka. Ratovao je protiv Turaka i tako davao podrsku Karadjordju. Na unutrasnjem planu odlucno je radio ne medjuplemenskom jedinstvu i ucvrscivanju unutrasnje drzavne vlasti, pa je u tom cilju doneo prvi zakon 1796. godine i uspostavio drzavno sudstvo. Najpoznatiji crnogorski vladar svakako je Petar II, sin Toma Petrovica, starijeg brata Petra I. U mladosti je nazvan Petar Tomov ali je kasnije u knjizevnosti zvan Njegos. Nesumnjivo je jedan od najznacajnijih pisaca srpskog jezika, veliki deo svoje energije posvetio je knjizevnosti. Petar II je nastavio borbe sa Turcima, a u unutrasnjoj politici je zvanicno ukinuo guvernadurstvo i ustanovio Senat. Smrcu vladike Petra II ujedno se zavrsava i period teokratije u Crnoj Gori.
Petrov naslednik, knez Danilo, bio je prvi svetovni vladar na Cetinju. Za knjaza je postavljen 1. januara 1852. godine, na osnovu Njegosevog testamenta. Zbog pomaganja pobunjenim plemenima, Turska krece vojsku na Crnu Goru ali im Danilo nanosi poraz. Pomocu evropskih sila, teritorija Crne Gore biva znatno prosirena. Knez Danilo je pao kao zrtva atentata, 31. jula 1860. godine, u Kotoru, gde je na njega pucao crnogorski emigrant Todor Kadic, iz licne osvete. Poslednji vladar iz dinastije Petrovica-Njegosa, Nikola I, sin je Danilovog starijeg brata, vojvode Mirka. Za kneza je izabran 1860. godine, na osnovu Danilovog testamenta. I njega je, kao i njegove prethodnike cekalo odmeravanje snaga sa Turcima. Odredbama Berlinskog kongresa, 1878. godine, Crnoj Gori je priznata puna nezavisnost, a njena drzavna teritorija je vise nego udvostrucena. U unutrasnjoj politici knez Danilo je vladao autokratski, sto je izazvalo sukob sa demokratskim snagama. Za kralja se Nikola proglasio 1910. godine. Nakon prvog balkanskog rata, Londonskim mirom, 1913. godine, Crnoj Gori su pripojene teritorije sve do Sandzaka i Metohije, ali im je uskracen Skadar. Nakon drugog balkanskog rata, Bukurestanskim mirom nije bili teritorijalnog prosirenja Crne Gore. Zbog losih odnosa sa Srbijom, odlukom Velike narodne skupstine u Podgorici 26. novembra 1918. godine porodica Petrovica-Njegosa svrgnuta je s prestola i proglaseno je ujedinjenje sa Srbijom. Po svrgavanju sa prestola, ne mogavsi da se vrati u zemlju, kralj Nikola je ziveo neko vreme u Italiji, a umro je 1921. godine u Francuskoj.

Porodica Hrebeljanovic-Lazarevic

Vlastelin i velikas Pribac Hrebljanovic, otac kneza Lazara, bio je znacajna licnost na dvoru kralja Stefana Dusana, obavljao je poverljive poslove logoteta, a zatim sluge i peharnika. Lazar Hrebljanovic rodio se oko 1329. godine u Prilepcu kod Novog Brda, gde se nalazila bastina Hrebljanovica. Kao i njegov otac, Lazar je karijeru zapoceo na dvoru kralja Dusana, kao stavilac. Sa titulom kneza prvi put se pominje tek aprila 1371. godine. Oblast kneza Lazara, tokom sedme decenije XIV veka, prostirala se izmedju Ibra, donjeg toka Zapadne i Juzne Morave. U doba prevlasti Mrnjavcevica, knez Lazar se znatno osamostaljuje, i krajem sedme i pocetkom osme decenije, istupa kao protivnik brace Vukasina i Ugljese. Posle maricke bitke,knez Lazar znatno prosiruje svoje oblasti, te je od Vukasinovih naslednika uzeo Pristinu i Novo Brdo, kao i mnoga obliznja mesta. Pobedom nad zupanom Nikolom, postao je najbogatiji oblasni gospodar. Posle pobede nad Radicem Brankovicem, knez Lazar je poceo da se potpisuje kao "samodrzavni gospodin Srbljem i Podunavijom, Stefan knez Lazar". Kada je knez Lazar dovrsio formiranje svoje drzave, ona je obuhvatala citavo Pomoravlje i Sumadiju, i gradove Novo Brdo, Nis, Krusevac, Branicevo, Golubac, Rudnik i Uzice.
Rat kneza Lazara sa ugarskim kraljem onemogucen je upadom Turaka u knezevu zemlju i bitkom na Kosovu, koja se nije mogla spreciti nikakvim diplomatskim naporima. 15. juna 1389. godine, na dan Svetog mucenika Vida, uz kneza Lazara, na Kosovom polju nasli su se Vuk Brankovic i bosanski vojvoda Vlatko Vukovic. Nakon pocetnih uspeha, srpska vojska je dozivela poraz. U toku bitke ubijen je sultan Murat, a knez Lazar pao je u zarobljenistvo i pogubljen.
Knez Lazar uzivao je veliku pomoc crkve koju je veoma zaduzio. Do priznanja Pecke patrijarsije, 1375. godine, doslo je zahvaljujuci naporima kneza Lazara. Podigao je vise zaduzbina, medju kojima se svakako isticu manastir Ravanica i crkva posvecena Sv. Stefanu, poznata kao Lazarica. Kao ktitor manastira Hilandar, podigao je spoljnu pripratu glavne manastirske crkve. Knez Lazar bio je ozenjen Milicom, cerkom velikog kneza Vratka, praunuka nastarijehg sina Stefana Nemanje, Vukana. Njih dvoje imali su dva sina, Stefana i Vuka, i pet cerki.
Stefan lazarevic rodio se oko 1377. godine. Posle Lazreve pogibije na Kosovu nasledio je titulu kneza, ali je kao turski vazal, sa bratom Vukom, primio obavezu da ucestvuje u pohodima sultana Bajazita. Ucestvovao je u bici kod mesta Rovina, gde su, 17. maja 1395. godine, poginula dva istaknuta sultanova vazala, kralj Marko i Konstantin Dragas. Krajem 1403. godine, despot Stefan ja prihvatio vazalni odnos prema ugarskom kralju Zigmundu. Zauzvrat je dobio Beograd i Macvu, a kasnije velike posede u Ugarskoj i visoko mesto u ugarskoj plemickoj hijerarhiji. Krajem 1408. godine, izbilo je otvoreno neslaganje izmedju Stefana i Vuka. Vuk je ocigledno zeleo da preuzme ili podeli vlast sa bratom. Despot Stefan se povukao u Beograd, prinudjen da otpocne pregovore sa bratom. Vuk je tada dobio juzne delove zemlje i sa Brankovicima priznao vrhovnu vlast sultana Sulejmana. Kada je posle Sulejmanove smrti gospodar Turaka postao Musa, sukobio se sa despotom Stefanom i poceo da pustosi juzne delove srpske drzave. Nakon izmirenja sa Djurdjem Brankovicem, despot Stefan je uspeo da odbije napade i porazi Musinu vojsku. Godine 1426. despot Stefan sazvao je Sabor u Srebrenici kod Stragara, i imenovao Djurdja Brankovica za svog naslednika. Jula 1426. godine umro je, najverovatnije od srcane kapi, kod mesta Glavica. Sahranjen je u svojoj zaduzbini, manastiru Manasiji. Kao ljubitelj umatnosti i knjizevnosti, na svom dvoru je posedovao bogatu biblioteku, a sam je ostavio nekoliko knjizevnih tvorevina visokog umetnickog dometa.

Porodica Mrnjavcevic

Vlastelska dinastija Mrnjavcevica pominje se tek sredinom XIV veka. Zivotni put i politicka delatnost brace Mrnjavcevica cvrsto su povezani od samih pocetaka njihovog stupanja u vrh tadasnjih zbivanja, pa sve do maricke bitke, kada su tragicno izgubili zivote. Zna se da su bili uticajni vlastelini za vreme cara Dusana. Ugljesa je oko 1346. godine kratko upravljao u okolini Dubrovnika, kao namesnik Trebinja, dok se Vukasin marta 1350. godine pominje kao zupan Prilepa. Uspon brace Mrnjavcevica bio je vezan za Makedoniju.
Ugljesa Mrnjavcevic je bio ozenjen Jelenom, cerkom kesara Vojihne, sa kojim Ugljesa zagospodari citavim krajem na granici Romanije. Od carice Jelene Jelisavete, u septembru 1365. godine, s despotskom titulom, preuzeo je vlast u Seru, velikoj i vec osamostaljenoj oblasti. U sastavu Serske oblasti nalazilo se i celo poluostrvo Halkidik, sa Svetom Gorom. U svojoj oblasti despot Ugljesa je uspostavio izrazito cvrstu vlast, na osnovu cega njegov brat Vukasin, srpski kralj, pokusava da mu onemoguci pravo savladara.
Vukasina Mrnjavcevica je car Uros uzdigao znacima kraljevskog dostojanstva 1365. godine, one iste kada je despot Ugljesa preuzeo Sresku oblast. Sasvim je moguce da je i Marko, najstariji sin kralja Vukasina, vec tada krunisan za mladog kralja. U svakom slucaju, ovu titulu je dobio jos za zivota kralja Vukasina. Izbor Vukasina Mrnjavcevica za kralja bio je najbolji medju tadasnjim srpskim velikasima. Odbojnost prema Mrnjavcevicima narocito je pojacana cinom proglasenja mladog kralja Marka, cime je ugrozena neprikosnovena svetorodna dinastija Nemanjica, a samim tim inaugurisana nova dinastija- Mrnjavcevica. Buduci da car Uros nije imao dece i da su istorijske okolnosti zahtevale legalnu i koliko- toliko snaznu vlast, abiciozni i dalekovidi potezi Mrnjavcevica nalaze svoje opravdanje i objasnjenje. Iako se Vukasin potpisivao kao kralj Srba i Grka, on je ipak ostao samo oblasni gospodar.
Vukasin je svoju prestonicu premestio i Pristinu, pa je ubrzo doslo do spora izmedju srpske vlastele i Vukasina po pitanju Kosova. Godine 1369. doslo je do sukoba Vukasina sa Nikolom Altamanovicem i Lazarom Hrebljanovicem, iz koga su Mrnjavcevici izasli kao pobednici.
Ucestali napadi Turaka pretili su svim balkanskim drzavama, ali je zemlja despota Ugljese bila najugrozenija. Uz despota Ugljesu nasao se samo njegov brat Vukasin. Vukasin i Ugljesa krenuli su na tursku teritoriju u nameri da proteraju Osmanllije sa Balkana. Do bitke je doslo 26. septembra 1371. godine, na Marici kod Cernomena. Ishod bitke je bio iznenadan i potpuni slom smelog poduhvata serskog despota i srpskog kralja, pogibija i jednog i drugog, dve najjace licnosti na tadasnjem Balkanu i propast njihove vojske.
U novonastaloj situaciji, kada je formalno- pravno kralj Marko ostao jedina krunisana glava, Srbija je ponovo postala kraljevina. Niko nije ni pomisljao da za vrhovnog gospodara prizna ovog naslednika "nesvetorodne dinastije", pa je Mrako morao da prizna vlast turskog sultana. Prostranu teritoriju Mrnjavcevica podelili su medju sobom srpski oblasni gospodari, a samom Marku je ostala stesljena oblast u zapadnoj Makedoniji, sa gradom Prilepom. Poginuo je 17. maja 1395. godine, a njegove zemlje zaposeo je Bajazit, u cijem pohodu je nasao smrt.
Pored Marka, Vukasin je imao sinove Andrejasa, Ivanisa i Dmitra. Andrejas se pominje kao oblasni gospodar u zapadnoj Makedoniji, a poznato je da je kovao i svoj novac. Braca Andrejas i Dmitar napustili su svoj posed u Makedoniji, i presli Ugarima. Dmitar je u periodu od 1404. do 1407. godine bio veliki zupan Zarandski i kraljev kastelan u gradu Vilagosu. Najmanje se zna o Ivanisu. Poznato je samo da je poginuo u bici na Saurskom polju, 1385. godine. Despotica-monahinja Jelena Jefimija, zena despota Ugljese, ostala je zapamcena kao prva srpska knjizevnica. Dala je srpskoj knjizevnosti tri pesnicka dela visokih umetnickih kvaleteta.

Porodica Karadjordjevic,




Vladavina poslednje srpske dinastije, Karadjordjevica, pocinje dogadjajima veznim za Prvi srpski ustanak. Zborom u Orascu, 2. februara 1804. godine. Djordje Petrovic zvani Karadjordje, izabran je za vodju ustanka. Poreklom iz siromasne porodice mladost je proveo u cestim selidbama u potrazi za poslom. Za vereme austrijsko-turskog rata Karadjordje se bori u zapadnoj Srbiji i tada stice dragoceno vojnicko iskustvo, koje ce doci do izrazaja u prvom srpskom ustanku. Odmah nakon "sece knezova", Karadjordje i Stanoje Glavas preduzimaju korake ka brzem sirenju ustanka. Pod rukovodstvom Karadjordja sazvana je prva skupstina staresina u Ostruznici, a prema prepisci sacuvanoj iz tog vremena, Karadjordje se od pocetka maja 1804. godine potpisuje kao "vozd", "vrhovni vojvoda", "komandant od Srbije". Karadjordje se nije zadovoljavao polovocnim resenjima koja su mu nudjena od strane sultanovih predstavnika, a posle prvih znakova kolebanja nekih staresina, opredelio se za nastavak borbe sa jasno izrazenim oslobodilackim ciljevima. Do pocetka 1807. godine oslobodjeni su znacajni delovi Srbije, zajedno sa Beogradom, Sapcem i Uzicem. Pokusaj primirja nije uspeo i na prolece 1807. godine nastavljene su borbe. Sredinom maja 1812. godine doslo je do uspostavljanja Bukurestanskog mira, kojim nisu bili zadovoljni ni Turci ni Srbi. To je dovelo do velike Turske ofanzive 1813. godine, koja je slomila otpor Srba, a Karadjordja i najistaknutije vojvode naterala da u jesen 1813. godine prebegnu u Austriju. Karadjordje se, posle prelaska u Austriju, u septembru 1814. godine obreo u Rusiji. Izabran za komandanta ustanka, koji je dogovoren izmedju predstavnika Grka, Srba i Bugara, Karadjordje tajno dolazi u Srbiju 11. jula 1817. godine i preko svog kuma Vujice Vulicevica, trazi da se sastane sa Milosem, radi dogovora o zajednickoj akciji. Milos, medjutim, pravdajuci to "drzavnim razlozima" naredjuje da se Karadjordje ubije. Naredjenje je izvrseno u noci izmedju 13. i 14. jula 1817. godine u mestu Radovanju, kod Smedereva.
Karadjordjev sin, Aleksandar Karadjordjevic, posle sloma prvog srpskog ustanka, proveo je svoju mladost sa roditeljima u emigraciji. Sredinom 1839. godine vratio se u Srbiju i postao clan suda, a zatim porucnik-adjutant kneza Mihaila. Na vlast je doveden od strane ustavobranitelja 13. septembra 1842. godine, na skupstini u logoru na Vracaru. Ruska vlada je trazila da se izbor Aleksandra ponisti, te je sazvana nova skupstina na kojoj je ovaj izbor za kneza potvrdjen. Knez Aleksandar nije mogao po svojim kvalitetima i obrazovanju da odigra neku znacajnu ulogu u politickom zivotu Srbije. Za vreme njegove vladavine donet je Gradjanski zakonik, cije je stvaranje zapocelo jos za Milosevog vremena. Knez Aleksandar je zbacen sa vlasti na Svetoandrejskoj skupstini decembra 1858. godine, kada je na presto opet doveden Milos Obrenovic.
Posle majskog prevrata 1903. godine i ubivstva kralja Aleksandra Obrenovica na vlast u Srbiji po treci put dolazi porodica Karadjordjevic. Petar, koga je Narodno predstavnistvo izabralo za kralja Srbije 2. juna 1903. godine, stupio je na presto sa 59 godina. Skolovanje je zavrsio u Beogradu, Zenevi i Parizu, gde je zavrsio vojnu skolu Sen-Sir. Borio se u francusko-pruskom ratu, kao i u bosansko-hercegovackom ustanku pod imenom Petar Mrkonjic. Prosavsi put odpasaluka do kraljevine, Srbija se pojavljuje kao nezavisna, vojnicka snazna drzava, kadra da bude centar oko koga ce se okupiti ostali juzno-slovenski narodi. Bio je to period brzog razvoja kapitalizma, kulturnog i privrednog napredka. Povezivanje ostalih balkanskih naroda sa Srbijom nije bilo po volji Austriji, koja je aneksijom Bosne 1908. godine, cinila sve da do te saradnje ne dodje. Sbija je, medjutim bila dovoljno snazna da prebrodi te teskoce, pa cak i da sa uspehom okonca dva balkanska rata 1912. i 1913. godine. Pod pritiskom oficirskog kora, kralj Petar I se 22. juna 1914. godine povlaci, prenevsi vrsenje kraljevske vlasti na prestolonaslednika Aleksandra. Od tada pa do smrti, Petrov uticaj na politicki zivot u Srbiji bio je minimalan. Iako star i bolestan, kralj Petar I je sa vojskom preziveo najteza iskusenja prvog svetskog rata, prelazak preko Albanije i izbeglistvo u Grckoj. U Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca vraca se 1919. godine, gde dve godine kasnije umire.
Djorjde Karadjordjevic, stariji Petrov sin, bio je covek preke naravi i neobuzdanog temperamenta. Posle nekoliko skandala dao je ostavku na polozaj prestolonaslednika u korist svog mladjeg brata Aleksandra. Posle prvog svetskog rata proglasen je za umobolnog i prisilno drzan u sanatorijumu sve do 1941. godine. Posle drugog svetskog rata ziveo je sve do smrti u Beogradu, kao penzioner. Prestolonaslednik Aleksandar Karadjordjevic je prva ratna iskustva sticao u balkanskim ratovima. Rendgent Srbije postao je 1914. godine, a po zavrsetku prvog svetskog rata, Aleksandar je, 1. decembra 1918. godine proglasio ujedinjenje Srba, Hrvata i Slovenaca. Vidovdanskim ustavom od 1921. godine, Aleksandar je u upravi i zakonodavstvu dobio siroka ovlascenja. U avgustu 1921. godine, po smrti kralja Petra, Aleksandar stupa na presto. Aleksandar je 6. januara 1929. godine ukinuo Vidovdanski ustav i zaveo licnu diktaturu. Novi Ustav kralj je dao septembra 1931. godine. U vreme jacanja fasizma, kralj Aleksandar I ubijen je u Marselju 9. oktobra 1934. godine, prilikom zvanicne posete Francuskoj.
Aleksandra je nasledio najstariji sin Petar, ali je zbog njegove maloletnosti vlast u zemlji preuzelo Namesnistvo sa princem Pavlom Karadjordjevicem na celu. Pristupanje Trojnom paktu 25. marta 1941. godine, izazvalo je revolt naroda i demonstracije. Vojnim udarom, Namesnistvo je ukinuto a na vlast je doveden kralj Petar II, jos uvek maloletan, koji je posle napada Nemacke na Kraljevinu Jugoslaviju, 15. aprila iste godine, napusta zemlju i sa vladom odlazi u izbeglistvo, prvo na Bliski istok, a zatim u London. Zbog podrske cetnickom pokretu Draze Mihajlovica, jugoslovenski komunisti su mu zabranili povratak u zemlju. Konacno resenje pitanja monarhije donela je Ustavotvorna skupstina Jugoslavije svojom odlukom od 29. novembra 1945. godine, kojom se u zemlji ukida monarhija, a Petar II sa celom svojom dinastijom lisava svih prava koja su njemu i dinastiji pripadala. Kralj Petar II se ozenio grckom princezom Aleksandrom, sa kojom je dobio sina Aleksandra II. Umro je u Londonu 1970. godine. Njegov naslednik princ Aleksandar se tek krajem dvadesetog veka vratio u Srbiju sa svojom porodicom, sinovima Petrom III, Aleksandrom III i Filipom.
Kralj Petar II je bio vladar Jugoslavije cetiri burne i sudbonosne ratne godine, a da nije ni bio u njoj. Ako se u svetskom vrtlogu nije snalazio, opravdanje bi se moglo naci u njegovoj mladosti i drzavnickom neiskustvu. Do Petra II Karadjordjevici su gubili presto, ali je monarhija opstajala. Vladavina kralja Patra II oznacava kraj monarhizma u Srbiji i Jugoslaviji. Novovekovna monarhija nastala je i nestala za vreme Karadjordjevica, oba puta u ratu. Srbija je po ko zna koji put u svojoj istoriji oci u oci sa svojom sudbinom. Dolaze prelomni trenutci za povatak monarhizma u Srbiji, sve je vise pobornika te ideje, a medju njima je i kreator ove prezentacije.

Porodica Kosaca

Ishodiste zemlje koju su Kosace posedovale cinila je oblast oko sastava Pive i Tare, oko Foce, gde se nalazilo selo Kosac po kome je porodica dobila ime. Vlatko Vukovic, sin Vika Kosace, prvi put se pominje 1378. godine kao poslanik kralja Tvrtka I u pregovorima s Dubrovnikom. Kao vojvoda bosanske vojske potukao je Turke 1388. godine kod Bilece. Ipak ce vojvoda Vlatko ostati poznatiji kao ucesnik boja na Kosovu 1389. godine. Umro je 1392. godine, a njegove zemlje preuzeo je njegov sinovac Sandalj Hranic Kosaca.
Sandalj je od strica nasledio i titulu vojvode. Preko cetiri decenije aktivnog politickog zivota ovog najmocnijeg velikasa svog vremena obelezene su znatnim prosirenjima teritorije Kosaca. Cela Sandaljeva oblast je prakticno bila izuzeta od vlasti bosanskog kralja, te je vodio potpuno samostalnu politiku. Zbog pomoci kralju Ladislavu da dodje na ugarski presto dobio je gradove Skradin i Ostrovcu. Ucestvovao je i u zbacivanju sa vlasti kralja Ostoje i svojoj teritoriji pripojio je oblasti porodice Sankovic. Sandalj Hranic, "po milosti Bozijoj veliki vojvoda bosanski", umro je iznenadnom smrcu 15. marta 1435. godine. Sahranjen je u crkvi Sv. Stefana na Scepan polju.
Sandaljeva braca, Vuk i Vukac Hranic, ziveli su u senci svog starijeg brata. Upravljali su zemljom u Gornjem Podrinju i zupama Govse i Jelaca. Ivan Vukovic, sin Vuka Hranica, bio je jedno vreme uz svog brata od strica, Stefana Vukcica, ali je kasnije stupio u sluzbu Mletacke Republike.
Stefan Vukcic Kosaca, "veliki vojvoda rusaga bosanskog", potonji "herceg od svetog Save", bio je jedan od najmocnijih velikasa srednjevekovne Bosne i najznacajniji Kosaca. Vec od 1432. godine upravljao je zemljama nasledjenim od oca Vukca, a posle 1435. godine preuzeo je mesto svog strica Sandalja Hranica u tadasnjim istorijskim zbivanjima. U sukobu sa porodicom Pavlovic uspeo je da zauzme neke njihove teritorije. Ceste sukobe sa Tvrtkom II produzio je i sa Stefanom Tomasem, ali su ti sukobi prestali kada je postao ugrozen od strane Mlecana. Krajem 1448. godine, Stefan je poceo da se naziva hercegom. Nije poznato od koga je dobio ovu titulu ali se pretpostavlja da je titulu uzeo sam. Njegov pokusaj da grad Novi- kasnije po njemu nazvan Hercegnovi- razvije u trgovacku luku, doveo ga je u sukob sa Kotorom i Dubrovnikom. Do zavrsetka ovih sukoba doslo je sredinom 1454. godine. Posle pada Bosne, 1463. godine, njegove zemlje postepeno osvajaju Turci i Mlecani. Pred kraj zivota, hercegu Stefanu je od njegove prostrane zemlje ostalo samo uzano podrucje oko grada Novog. Umro je 22. maja 1466. godine.
Vladislav Hercegovic, najstariji sin hercega Stefana, bio je u sukobu sa ocem jos od rata sa Dubrovnikom. Godine 1453. sultan Mehmed II ustupio je vojsku Vladislavu, sa kojom je on naneo poraz ocu i preuzeo vlast nad jednim delom hercegove zemlje. Iako se izmirio sa ocem, nije bio zadovoljan podelom zemlje pa je zato bio iskljucen iz ocevog testamenta, a nakon 1469. godine trajno ce se naseliti u Ugarskoj. Vlatko Hercegovic, bastinik hercega Stefana, nasledio je od oca titulu hercega i posede oko Novog. U svojoj politici oslanjao se na ugarskog kralja i Veneciju. Umro je 1489. godine na Rabu. Najmladji sin Stefana, Stefan Hercegovic, poturcen je 1470. godine i dobio ime Ahmed-pasa. Ubijen je u leto 1517. godine, a sahranjen je u "dvoristu dzamije u kasabi Herceg".

Porodica Kotromanic

Dinastija Kotromanica vladala je srednjevekovnom bosanskom drzavom od sredine XIII veka, pa sve do njene propasti 1463. godine. Poreklo porodice nije pouzdano utvrdjeno, ali se zna da su prvi bosanski banovi, Kulin, Stjepan i Ninoslav, bili njeni clanovi. Kao vladar posle bana Ninoslava pojavljuje se Prijezda. Sa titulom bana pojavljuje se jos za Ninoslavljevog zivota, a nije iskljuceno da je vec tada povremeno dolazio na vlast. Neposradno posle sredine XIII veka, Prijezda I je bio pokoran ugarskom kralju Beli IV, i kao verni ugarski vazal vladao je jednim delom tada podeljene Bosne.
Prijezda I je imao tri sina: Stjepana, Prijezdu II i Vuka. Prijezda II delio je uz Stjepana vlast u Bosni do 1290. godine, dok se Vuku gubi svaki trag. Posle 1290. Prijezda II se vise ne pominje i na celu bosanske drzave ostaje samo Stjepan, koji je na vlast dosao negde izmedju 1287. i 1290. godine. Nakon smrti Stjepana I, nesto pre 1314. godine, u Bosni su izbili nemiri. Posto se protiv banove udovice podigla jaka opozicija, ona sa sinovima odlazi u Dubrovnik, ali se jos za vrema vrhovne vlasti Mladena II vraca u Bosnu, a njenog sina Stjepana Mladen II prihvata za svog sticenika.
Stjepan II Kotrmanic vladao je Bosnom najpre kao vazal Mladena Subica, a zatim i samostalno od 1322. do 1353. godine. Posle smrti kralja Milutina, dinasticki razdori u Srbiji omogucili su Stjepanu II da saposedne Soli u Usoru. U prolece 1326. godine, banu Stjepanu pripali su i krajevi Huma sve do reke Cetine, zbog cega se on pominje i kao gospodar humski. Ovim osvajanjima udvostrucio je teritoriju bosanske drzave.

Srpska prezimena poreklom iz Dalmacije (pod G)

prezime,mesto porekla,krsna slava,

Gadžić-Cicvare-Sv. Nikola
Gagić-Smilčić, Biljane Gornje, Zelengrad, Obrovac, Smoković, Šopot, Ceranje, Benkovac, Biljane Donje, Islam Grčki, Kolarina-Sv. Georgije(Đurđevdan), Sv. Jovan
Gaćeša-Dobropoljci-Sv. Nikola
Gagrica-Biočić, Kadina Glavica
Gajić-Otišić
Gajica-Kakanj, Varivode, Zadar, Knin-Sv. Georgije
Gak-Zaton, Obrovac-Sv. Jovan
Gambiroža-Knin, Prevjes, Kovačić-Sv. Nikola
Gardijan-Plastovo, Zadar, Šibenik, Rijeka
Gargenta-Cetina-Sv. Georgije(Đurđevdan)
Garić-Koljane-Sv. Nikola
Gavran-Cetina, Civljane-Sv. Nikola
Gladović-Varivode, Žažvić, Vrana-Sv. Georgije
Glendža-Koljane-Sv. Jovan
Gligorić-Baljci
Gloginja-Pavići, Golubić-Aranđelovdan(Sv. Arhangel Mihailo)
Gnjatović-Raštević, Bilišane-Sv. Nikola
Gnjidić-Krnjeuve, Kistanje, Benkovac, Zadar, Bribir, Ždrapanj, Đevrske, Vaćane, Smrdelje-Sv. Nikola
Gojko-Orlić
Golić-Jagodnja Gornja-Sv. Jovan
Govoruša-Pađene-Sv. Georgije
Gračanin-Kanjane, Kadina Glavica-Sv. Stefan
Graić-Buković, Benkovac-Sv. Nikola
Graovac-Štikovo, Drniš, Varivode, Smoković, Brgud, Benkovac, Zapužane, Zadar, Smilčić, Korlat, Ceranje donje, Miranje gornje Lazareva Subota(Vrbica), Miholjdan(Prepodobni Kirijak Otšelnik),-Sv. Stefan, Sv. Luka, Sv. Georgije
Grčić-Rudele, Kistanje-Sv. Nikola
Grgić-Markovac
Grkinić-Kosovska Kaldrma, Ramljane
Grmuša-Plavno-Sv. Jovan
Grozdanić-Ervenik, Žegar-Sv. Jovan
Grubač-Biočić-Sv. Luka
Grubić-Zapužane, Ervenik, Golubić(kninski)-Sv. Jovan
Grubnić-Riđane
Grubor-Plavno-Sv. Georgije
Grujić-Štikovo-Sv. Ignjatije Bogonosac
Grujo-Uzdolje
Grulović-Kistanje, Čista Mala-Sv. Nikola
Gugleta-Bilišane-Sv. Nikola
Gulić-Zapužane, Benkovac, Jagodnja, Kolarina-Sv. Jovan
Gundelj-Žitnić, Biočić-Sv. Jovan
Guša-Zemunik Gornji, Kula Atlagić-Sv. Jovan
Guševac-Gušavac Kanjani-Sv. Georgije
Guska-Pađene, Oton-Sv. Georgije , Aranđelovdan
Gužvica-Krupa-Sv. Lazar
Gvozden-Smrdelje, Međare, Cicvare

Srpska prezimena poreklom iz Dalmacije (pod V),

prezime,mesto porekla,krsna slava


Vagić-Mokro Polje, Kosovo, Kričke-Sv. Luka
Vajkarić-Cicvare, Međare, Đevrske
Vasić-Golubić
Večerina- Muškovci, Obrovac
Vejnović-Modrino Selo, Mokro Polje, Čučevo, Tinj-Sv. Vasilije
Vekić- Ervenik, Tinj-Sv. Georgije(Đurđevdan)
Veselinović-Zelengrad, Golubić(obrovački), Obrovac, Benkovac, Biljane gornje, Kašić, Tinj-Sv. Nikola, Sv. Stefan, Sv. apostoli Petar i Pavle(Petrovdan)
Vidić-Karin Donji, Benkovačko Selo, Korlat-Sv. Georgije(Đurđevdan), Sv. Dimitrije
Vidović-Strmica, Plavno, Kožlovac-Sv. Nikola, Sv. Jovan
Vignjević-okolina Obrovca
Vinčić-Laktac, Vrlika
Višekruna-Oton-Sv. Jovan
Višić-Smoković, Kašić, Drniš, Biljane gornje, Karin, Buković, Žitnić, Kašić, Islam Grčki-Sv. Stefan, Sv. Nikola
Vitas-Knin, Kolarina, Buković, Miranje-Sv. Jovan, Sv. Georgije, Sv. Petar i Pavle, Sv. Stefan Dečanski
Vještica-Oćestovo
Vlaškalić-Vrlika
Vodogaz-Biočić, Tepljuh-Sv. Pantelejmon
Vojinović-Đevrske, Podosoje-Sv. Jovan
Vojvodić-Parčići, Raštević, Kula Atlagića, Benkovac, Ceranje donje, Tinj-Sv. Nikola
Volarević-Buković, Benkovac, Radašinovci-Sv. Georgije(Đurđevdan), Sv. Nikola
Vranić-Knin, Polača(kninska), Smoković-Sv. Dimitrije
Vranješ-Benkovac, Cetina-Sv. Nikola
Vranjković-Smrdelje, Strmica-Sv. Georgije
Vranković-Pristeg, Drniš, Podosoje, Biljane Gornje, Strmica-Sv. Georgije
Vrcelj-Buković, Benkovac, Smilčić-Sv. Stefan Dečanski(Mratinja), Sv. Nikola
Vrtača-Stabanj, Jagodnja
Vrućinić- Raštević-Sv. Jovan, Sv. Georgije
Vržina-Strmica-Sv. Georgije
Vucelja-Biočić
Vučak-Civljane-Sv. Nikola
Vučenda-Žegar
Vučenović-Ramljane
Vučićević-?
Vučko-okolina Drniša
Vučković-Vrpolje, Polača(kninska), Islam Grčki, Ervenik-Sv. Nikola
Vudragović-Kosovska Kaldrma, Ramljane, Štikovo
Vugdelija-Biočić-Sv. Georgije
Vujanić-Ervenik, Lišane Tinjske, Vrbnik, Islam Grčki, Vrbnik, Miranje gornje-Sv. Jovan, Sv. Georgije
Vujasin-Otišić-Aranđelovdan
Vujasinović-Ivoševci, Kistanje, Knin-Sv. Stefan
Vujatović-Vrbnik-Sv. Georgije
Vujinović-Oton, Mokro Polje
Vujić- Kanjane-Sv. Georgije
Vujko-Velika Glava, Ramljane
Vujković-Kašić, Smilčić-Sv.Jovan
Vujnović-Oton-Aranđelovdan
Vujnić-Kričke-Sv. Nikola
Vukadin-Vrbnik-Sv. Nikola
Vukadinović-Vaćane, Buković, Obrovac
Vukanac-Žegar
Vukas- Karin Gornji, Kula Atlagića, Bulić, Benkovac-Sv. Nikola
Vukašin-Kričke, Drniš, Žitnić
Vukašinović-Benkovac
Vukčević-Krupa, Žegar, Obrovac, Zemunik Gornji-Sv. Lazar, Sv. Luka
Vukić-Biovičino Selo, Zadar-Sv. Georgije
Vukmirica-Mokro Polje-Sv. Luka
Vukmirović-Vrbnik-Sv. Nikola
Vukobrat-Plavno-Sv. Georgije
Vukojević-Čista Mala, Gaćelezi, Benkovac, Oćestovo-Sv. Georgije
Vukoman-Otišić
Vuković-Biočić, Topolje, Cetina, Golubić(kninski)-Sv.Jovan, Sv. Kozma i Damjan
Vukša-Čista Mala, Trljuge, Benkovac, Kakma, Parčići, Biljane Donje, Karin gornji(Kunovac)-Sv. Georgije, Sv. Nikola
Vukšić-Kričke-Sv. Nikola
Vuletić-Kula Atlagić, Starigrad-Sv. Georgije
Vulinović-Bratiškovci, Pavići, Bribir-Sv. Nikola
Vunduk-Golubić, Plavno-Sv. Georgije

Srpska prezimena u Dalmaciji, (pod B),

prezime,mesto porekla,krsna slava,
Babac-Zadar, Poljica, Šibuljine
Babić-Mokro Polje, Koljani, Knin, Prokljan, Baljci, Vrlika, Žegar, Kukar, Kula Atlagić, Jagodnja, Biljane Donje, Uzdolje- Sv. Jovan, Sv. Lazar, Sv. Nikola
Bajalica-Žažvić
Bajić- Mokro Polje, Biskupija, Plavno, Radljevac, Knin, Buković-Sv. Jovan
Bakula-Sonković
Balać -Ervenik, Vrlika-Sv. Arhangel Mihailo
Baljak-Kožlovac, Bratiškovci, Islam Grčki, Brgud, Žitnić, Bilišane, Muškovci- Sv. Luka, Sv. Lazar(Lazareva Subota)
Baljković-Đevrske, Kistanje- Lazareva subota - Vrbica
Banić-Lepuri, Zemunik Gornji, Đevrske, Brgud, Obrovac, Kožlovac, Zadar, Benkovac, Zapužane-Sv. Stefan Dečanski(Mratindan), Sv. Jovan
Barić- Žegar -Sv. Jovan
Barišić-Cetina-Sv. Jovan
Bauk- Uzdolje, Drniš
Bačko-Kosovska Kaldrma, Ramljane- Sv. Arhangel Mihailo
Bačkonja-Strmica- Sv. Georgije
Bačković-Vrlika-Sv. Georgije
Bačkulić-Ostrovica-Sv. Nikola
Badža-Bilišane, Benkovac, Biljane gornje-Sv. Nikola
Badžoka-Biljane gornje- Sv. Nikola
Baredna-Murvica- Sv. Luka
Batak-Civljane donje-Sv. Nikola
Batas-Mokro Polje, Strmica-Sv. Jovan
Batica-Cetina
Baša- Polača(kninska)-Sv. Arhangel Mihailo
Bašić-Kožlovac, Baljci-Sv. Nikola
Beader-Žitnić, Drniš, Kričke, Zelovo-Sv. Jovan
Beara-Drniš-Sv. Georgije
Begić-Raštević, okolina Benkovca
Bezbradica-Kistanje, Žažvić-Sv. Georgije, Sv. Nikola
Berber-Bilišane, Biljane gornje, Murvica, Perušić, Obrovac-Sv. Stefan, Sv. Luka
Berić-Varivode, Čista Mala, Dragišići, Zadar, Uzdolje-Sv. Jovan
Bešević-Baljci-Sv. Georgije
Bibić-Tepljuh, Baljci, Velušić-Sv. Jovan
Bižić-Đevrske
Bijelić-Bribirske Mostine, Bribir, Pavići, Žažvić, Kistanje, Strmica, Smoković-Sv. Vasilije, Sv. Nikola
Bilbija-Polača(kninska)
Bilić-Civljane gornje-Sv. Jovan
Biovica-Smoković
Biserko-Knin-Sv. Kozma i Damjan
Bjegović-Mokro Polje, Kosovska Kaldrma, Ramljane
Bjedov-Oćestovo, Mokro Polje, Biljane donje-Sv. Georgije
Bjelan-Orlić, Ostrovica, Đevrske, Nožica, Gaćeleze-Sv. Kozma i Damjan
Bjelanović-Đevrske, Kistanje, Zadar, Smilčić-Sv. Nikola, Sv. Kozma i Damjan
Bjelinić-Knin
Bjelja-Žagrović
Bjeljac-Kistanje-Sv. Nikola
Bjelobrk-Civljane, Radučić-Sv. Georgije, Sv. Jovan
Bjelotomić-Oton
Bjeljac-Kistanje
Blanuša-Brgud-Sv. Jovan
Blesić-Civljane
Bogdan-Mirlović polje-Sv. Jovan
Bogdanović-Uzdolje, Štikovo
Bogovac-Zapužane, KoljanE, Laktac, Vrlika-Sv. Jovan
Bogunović-Biljane Donje, Benkovac, Zapužane, Raštević, Radašinovci, Medviđa, Jagodnja donja, Kakma, Bulić-Sv. Georgije(Đurđevdan), Sv. Stevan, Sv. Jovan
Bodrožić-Koljane, Žitnić, Biočić-Sv. Stefan
Bojadić-Golubić
Bojanić-Žagrović-Sv. Georgije(Đurđevdan), Sv. Nikola
Bokun-Kistanje, Đevrske, Koljane-Sv. Nikola, Sv. Stefan
Boltić-Mokro Polje-Sv. Jovan
Borak-Gošić, Đevrske, Benkovac, Zadar, Žažvić, Ostrovica-Sv. Nikola, Sv. Stefan
Borjan-Uzdolje, Kričke-Sv. Nikola
Borković-Otišić, Laktac
Borović-Golubić, Radučić, Smilčić-Sv. Georgije
Bosnić-Polača(kninska)-Sv. Dimitrije
Bošić-Otišić
Bota-Kolarina-Sv. Jovan
Bradaš-Žagrović
Breka-okolina Knina
Brekić-Ervenik, Prklje, Karin
Brkanlić-Kovačić
Brkić-okolina Benkovca, Konjevrate, Bribir
Brkljač-?
Bubnjar-Kruševo
Bubonja-Golubić-Sv. Nikola
Bucalo-?
Budan-Lepuri
Bukarica-Perušić, Kočević, Ervenik, Zadar, Ceranje, Lišane Tinjske, Golubić, Knin-Aranđelovdan, Sv. Jovan, Sv. Ilija
Bukorović-Biskupija-Sv. Nikola
Bukva- Polača(kninska)-Sv. Dimitrije
Bulaja-Ićevo, Zadar, Međare, Cicvare
Bulajić-?
Bulovan-Radučić-Sv. Georgije(Đurđevdan)
Bulović-Bitelić
Bulj-Pristeg-Sv. Stefan
Buljević-Muškovci-Sv. Nikola
Bunčić-Đevrske
Bundalo-Žegar-Sv. Stefan
Bura-Biočić,-Štikovo
Burza-Radučić-Sv. Nikola
Bursać-Plavno-Sv. Georgije(Đurđevdan)
Buvač-Orlić, Kosovo-Sv. Nikola

Srpska prezimena poreklom iz Dalmacije,(pod A),

prezime,mesto porekla,krsna slava,

Adam- Zelengrad, Obrovac
Alavanja-Benkovačko Selo, Karin, Miranje, Kula Atlagić, Kašić, Perušić, Lišane Tinjske, Islam Grčki-Sv. Jovan, Sv. Lazar
Alfirević- Plavno-Sv. Georgije
Amanović-Vrbnik, Knin, Zadar-Sv. Nikola
Anđelić- Uzdolje (Dalmatinsko Kosovo)-Sv. Georgije
Andić- Polača(kninska)- Aranđelovdan
Andrić-Drniš-Aranđelovdan
Arambašić-Otišić, Zadar, Baljci, Civljane gornje, Ervenik
Arčaba-Kašić, Smilčić, Zadar, Stabanj-Sv. Nikola
Ardalić-Zečevo, Đevrske, Smilčić, Smoković-Sv. Stefan, Sv. Georgije
Arežina-Biskupija
Arnaut-Kosore-Sv. Arhangel Mihailo , Sv. Sava
Arula- Golubić(kninski)-Sv. Vasilije
Asanović- Žitnić
Atlagić-Ostrovica, Benkovac-Sv. Georgije
Atlija-Oton, Prevjes-Sv. Nikola

Porodice obor-knezova i knezova pre 1804

Beratlijske kneževske porodice

Raškovići
Karapandžići
Grbovići

Porodice obor-knezova

Nenadovići
Čarapići
Lazarevići iz Svileuve
Birčani
Stanojevići
Markovići iz Grušića
Momirovići
Stefanovići
Zdravkovići

Porodice istaknutih seoskih knezova

Popovići (Vranić)
Katići

Porodice najviših zvaničnika Kneževine i Kraljevine Srbije

Porodice mestozastupnika i namesnika kneževskog i kraljevskog dostojanstva

Mestozastupnik kneževskog dostojanstva (1858 )

Mihailovići

Jedini mestozastupnik knjaza bio je po posebnom knjaz Miloševom ovlašćenju do njegovog povratka u zemlju 1858. gospodar Stevan Stevča Mihailović, predsednik državnog saveta, predsednik ministarskog saveta,
Namesništvo kneževskog dostojanstva (1839)

Obrenovići

Prvi namesnik kneževskog dostojanstva za maloletnog kneza Mihaila 1839. bio je gospodar Jevrem Obrenović, brat Knjaza Miloša
.
Vučić-Perišići

Porodica gospodara Tome Vučića Perišića, namesnik kneževskog dostojanstva 1839, nekadašnjeg Karađorđevog telohranitelja, rodom iz Vučkovca, gružanska knežina kragujevačke nahije, sin Stevan oženjen unukom Stevana Dobrnjca. Vučićev brat od strica mitropolit Srbije Melentije Pavlović, čiji potomak po majci Milan Stojadinović, predsednik vlade.

Petronijevići

Porodica Avrama Petronijevića, namesnika kneževskog dostojanstva.
Namesništvo kneževskog dostojanstva (1868 )
Posle smrti kneza Mihaila obrazovano je namesništvo u sastavu Jovan Marinović, predsednik državnog saveta, Milojko Lešjanin, ministar pravde i Đorđe Petrović, predsednik Kasacionog suda. Knežvski namesnici, posle nekoliko meseci zamenjeni su drugim ličnostima.

Marinovići

Marinovići su porodica Jovana Marinovića, namesnika kneževskog dostojanstva, predsednika ministarskog saveta, ministra, dugogodišnjeg kraljevskog poslanika u Parizu.

Lešjanin

Lešjani su porodica Miloja Lešjanina, namesnika kneževskog dostojanstva, ministra pravde.

Petrovići

Petrovići su porodica Đorđa Petrovića, namesnika kneževskog dostojanstva, predsednika Kasacionog (Vrhovnog suda).

Namesništvo kneževskog dostojanstva (1868 )

Blaznavci

Porodica generala Milivoja Blaznavca, prvog namesnika kneževskog dostojanstva i Katarine Konstantinović, kćerke Anke Konstantinović, rođ. Obrenović i unuke gospodara Jevrema Obrenovića.

Namesništvo kraljevskog dostojanstva

Ristići (Hadži-Tomini, Hadžitomići)

Porodica Jovana Ristića, namesnika kneževskog dostojanstva i namesnika kraljevskog dostojanstva.

Protići (Baba-Stakići)

Porodica generala Koste Protića, namesnika kraljevskog dostojanstva.

Beli-Markovići (Baba-Dudići)

Porodica generala Jovana Beli-Markovića, namesnika kraljevskog dostojanstva.

Porodice kneginja i kraljica Kneževine i Kraljevine Srbije

Vukomanovići

Porodica kneginje Ljubice Obrenović, rođ. Vukomanović, knjaz Miloševe žene i majke kneza Milana Obrenovića i kneza Mihaila Obrenovića.

Nenadovići

Porodica kneginje Perside Karađorđević, rođ. Nenadović, kćerke vojvode Jevrema Nenadovića i Jovanke Milovanović, udate za kneza Aleksandra Karađorđevića.

Hunjadi

Porodica kneginje Julije Obrenović, rođ. Hunjadi, supruge kneza Mihaila Obrenovića.

Keško

Porodica kraljice Natalije Obrenović, rođ. Keško, udate za kralja Milana Obrenovića.

Lunjevice

Porodica kraljice Drage Obrenović, rođ. Lunjevica.

Petrovići - Njegoši

Porodica kneginje Zorke Karađorđević, rođ. Petrović-Njegoš, kćerke kralja Nikole Petrovića Njegoša majke kralja Aleksandra Karađorđevića
Porodice vojvoda, članova Praviteljstvujuščeg sovjeta i drugih istaknutih zvaničnika i starešina

Nenadovići

Nenadovići, poreklom iz Morače, su porodično bili obor-knezovi u valjevskoj nahiji, oblasni gospodari, vojvode više nahija, predsednici i članovi Praviteljstvujuščeg sovjeta. Nenadovići su po, Persidi Karađorđević rođ. Nenadović, majci kralja Petra Karađorđevića, preci i rođaci kraljevskog doma Karađorđevića. Vojvoda Jakov Nenadović je pradeda kralja Petra Karađorđevića.

Milovanovići

Milovanovići, poreklom Cerovići iz Drobnjaka, su porodica gospodar Mladena Milovanovića (1760-1823), predsednika Praviteljstvujuščeg sovjeta, prvog popečitelja (ministra) vojnog, vojvode i predvodnika Karađorđeve političke opcije.
Milovanovići su u dvostrukom srodstvu sa Karađorđevićima, jer je Mladen Milovanović po kćerki Joki Nenadović pradeda kralja Petra I Karađorđevića, a bratanac Mladena Milovanovića, vojvoda beogradske posade Jovica Milovanović bio je od 1810. oženjen Karađorđevom kćerkom Poleksijom.

Đurići

Đurići su porodica Janićija Dimitrijevića Đurića, voždovog prvog sekretara
.
Protići

Porodica Jovana Protića iz Rama i Požarevca, člana Praviteljstvujuščeg sovjeta za požarevačku nahiju. Njegov sin general-major Đorđe Protić, kneževski predstavnik (predsednik vlade), čija kćerka se udala za sina protojereja Mateje Nenadovića, Svetozara Nenadovića.

Markovići (porodica)

Porodica kneza Sime Markovića iz Velikog Borka, člana Praviteljstvujuščeg sovjeta, starešine zapadne vojske 1813.

Jankovići (porodica)

Jankovići vode poreklo od Janka Đuređevića, člana Praviteljstvujuščeg sovjeta. Njegov sin je Paun Janković, zastupnik, (vd) kneževskog predstavnika (predsednika vlade).

Stojkovići

Porodica vojvode Milenka Stojkovića.

Dobrnjci

Dobrnjci vode poreklo od mlavskog vojvode Petra Teodorovića Dobrinjca, rodom iz Dobrinje, mlavske knežine požarevačke nahije i njegove braće kneza moravske knežine Stevana Dobrnjca i Nikole Dobrnjca.

Čarapići

Porodica gročanskog vojvode Vase Čarapića.

Lazarevići

Porodica šabačkog vojvode Luke Lazarevića.

Raškovići

Porodica starovlaškog vojvode i kneza Maksima Raškovića.

Grbovići

Grbovići su bili porodično obor-knezovi kolubarske knežine sa sedištem u Mratišiću.

Karapandžići

Karapandžići su bili beratlijski nahijski knezovi u timočkoj krajini sa sedištem u Negotinu
.
Todorovići

Potomci kneza Teodosija Marićevića iz Orašca.

Stanojevići

Porodica i potomci kneza Stanoja iz Zeoka i kneza Nikole Stanojevića.

Birčanin

Birčani vode poreklo od kneza Ilije Birčanina.

Markovići (Pocerje)

Markovići, porodica kneza Ilije Markovića, člana Praviteljstvujuščeg sovjeta, i predsednika Velikog narodnog suda (Vrhovnog suda od 1811.) su bili obor-knezovi pocerske knežine šabačke nahije.

Momirovići

Momirovići vode poreklo od kneza moravske knežine požarevačke nahije Momira Protića iz Lučice i njegovog sina vojvode moravske knežine požarevačke nahije Iva Momirovića.

Stefanovići

Stefanovići vode poreklo od obor-kneza i vojvoda porečkog Jovice Stefanovića. Njegov sin je Stefan Stefanović Tenka, predsednik državnog saveta, organizator Tenkine zavere.

Zdravkovići

Zdravkovići vode poreklo od kneza Milije Zdravkovića, člana Praviteljstvujuščeg sovjeta za ćuprijsku nahiju i njegovog sina vojvode resavske knežine ćuprijske nahije Milosava Zdravkovića, oženjenog kćerkom vojvode resavske knežine ćuprijske nahije Stevana Sinđelića.

Popovići (porodica)

Popovići su porodica bukovičkog protojereja Atanasija, koji je zakleo i blagoslovio ustanike u Orašcu 1804 i njegovog bratanca Lazara Arsenijevića Batalake.

Hadžići i Molerovići

Porodica Hadži Ruvima i vojvode sokoske nahije Petra Nikolajevića Molera.

Smiljanići

Smiljanići, poreklom Bujuklići, vode poreklo od kitoškog vojvode protojereja Nikole Smiljanića, iz Badovinaca, mačvanska knežina šabačke nahije.

Popovići (Vranić)

Popovići iz Vranića su porodica Pavla Popovića, člana Praviteljstvujuščeg sovjeta.

Cincar-Jankovići

Cincar-Jankovići vode poreklo od vojvode požarevačke nahije i požarevačke knežine požarevačke nahije Cincar-Janka Popovića, (1779-1833). Porodična krsna slava do 1800. godine bio je Mitrovdan, a posle Đurevdan. U XVIII veku njihovi preci su sveštenici u Ohridu i Donjoj Belici. Isto poreklo ima i porodica Cincar-Marković, jer su vojvoda Cincar-Janko i vojvoda Cincar-Marko braća od stričeva.

Cincar-Markovići

Cincar-Markovići vode poreklo od vojvode sokoske nahije Cincar-Marka Kostića.

Čolak-Antići

Čolak-Antićivode poreklo od vojvode kruševačke knežine kruševačke nahije i grada Kruševca Čolak-Ante Simeonovića, rodom iz Prizrena, Kosovo i Metohija, Stara Srbija. Porodična krsna slava je Aranđelovdan - Sv. Ahangel Mihailo.

Pljakići

Porodica karanovačkog vojvode Antonija Ristića prozvanog Pljakić i Save, Karađorđeve kćerke.

Kara-Marković

Porodica vojvode Nikole Kara-Markovića iz Lunjevice, rudnička nahija i Sare Karađorđević, Karađorđeve kćerke.

Bojanići

Porodica Teodora Toše Bojanića, barjaktara vojvode pop Luke Lazarevića i Sare Karađorđević, Karađorđeve kćerke.

Nikolajevići

Porodica Konstantina Nikolajevića (1821 - 1877), načelnika kneževe kancelarije, kapućehaje (poslanika) u Carigradu i ministra unutrašnjih poslova i prosvete i Poleksije Karađorđević (1833 - 1914), kćerke kneza Aleksandra Karađorđevića i Perside rođ. Nenadović.

Simići

Porodica kapetana Đorđa Simića, oca Stojana Simića i Alekse Simića i dede Đorđa Simića.

Garašanin

Garašani, poreklom Boškovići iz Bjelopavlića, vode poreklo od kneza Vukašina Boškovića (kraj XVII veka) čiji praunuk Milutin Savić Garašanin je uzeo prezime Garašanin po Garašima u jaseničkoj knežini kragujevačke nahije, gde je živela njegova porodica nakon dolaska u Srbiju sredinom XVIII veka. Iz porodice Garašanin su dva predsednika ministarskog saveta (vlade) Srbije Ilija Garašanin i njegov sin Milutin Garašanin.

Kneževići (porodica)

Kneževići vode poreklo od obor-kneza lepeničke knežine kragujevačke nahije Đuke Filipovića, čiji sin lepenički kapetan Marko Filipović je bio oženjen sestrom Karađorđeve žene Jelene Petrović, rođ. Jovanović iz Masloševa.

Kneževići (Semberija)

Porodica kneza Ive Kneževića iz Popovića u zvorničkoj nahiji, rodom iz Dvorova, u Semberiji u bijeljinskoj nahiji bosanskog pašaluka. Knez Ivo Kneževih iz Semberije. Posle je živeo u Šapcu, njegov unuk je Boža Knežević, srpski filozof.

Grujić

Grujići vode poreklo od vojvode Vula Ilića Kolarca i njegovog brata Grujice Ilića. Njihov unuk je general Sava Grujić, predsednik ministarskog saveta, predsednik državnog saveta i poslanik na strani.

Sinđelići

Kćerka vojvode Stevana Sinđelića udala se za resavskog vojvodu Milosava Zdravkovića, sina Milije Zdravkovića, člana sovjeta.

Čupići

Čupići, poreklom Dobrilovići iz Drobnjaka, vode poreklo od vojvode mačvanske knežine Stojana Čupića.

Petrovići i Hajduk-Veljkovići

Petrovići vode poreklo od vojvode krajinske nahije Hajduk-Veljka Petrovića i njegove braće vojvode krajinske nahije Milutina Petrovića Ere i kneza Miljka Petrovića.

Stojićević

Stojićevići vode poreklo od vojvode pocerske knežine šabačke nahije Miloša Stojićevića Pocerca.

Mutapdžići

Potomstvo vojvode Lazara Mutapa. Jedan unuk Mutapdžić, oficir.

Bogićevići (porodica)

Bogićevići su porodica vojvode jadranske knežine Antonija Ante Bogićevića, koji je po kćerki gospođi Tomaniji Obrenović, rođ. Bogićević i unuku Milošu Obrenoviću, pradeda kralja Milana Obrenovića. Tomanija Obrenović usvojila je Kostu Cincar-Markovića.

Uzun-Mirkovići

Bimbaša Uzun-Mirko Apostolović, zaslužan za otvaranje beogradske Sava-kapije prilikom zauzimanja Beograda 1806.

Stošići.

Vojvoda homoljske knežine požarevačke nahije (od 1811) Ilija Stošić, rodom iz Žagubice, homoljske knežine požarevačke nahije. Njegov unuk po kćerki Milosavi udatoj za Stevana Protića iz Požarevca je general Kosta S. Protić, drugi namesnik kraljevskog dostojanstva i predsednik 38. vlade Srbije.

Šljivići

Vojvoda knežine ramske požarevačke nahije (od 1811) Živko Šljivić, iz Brežana, nahija požarevačka Vojvoda knežine ramske požarevačke nahije Janko Šljivić, iz Brežana, nahija požarevačka, poginuo 1813.

Spužići

Mačvanski knez i vojvoda Ostoja Spuž, poreklom iz Spuža, član magistata, rodonačelnik Spužića, porodice iz koje je akademik Vladimir Spužić. Njegov unuk po kćerki Jeleni je Vladimir Jovanović, ministar finansija, a praunuk Slobodan Jovanović.

Naumovići

Porodica Nauma sekretara voždovog, rodom iz Moskopolja.

Cukići

Cukići vode poreklo od vojvode župske knežine kruševačke nahije Pavla Cukića, koji je bio i jedan od vođa Drugog srpskog ustanka.

Lomići.

Lomići vode poreklo od vojvode Arsenija Lome, koji je bio i jedan od vođa Drugog srpskog ustanka.

Rajići

Rajići vode poreklo od Atanasija - Tanaska Rajića Karađorđevog prvog barjaktara.

Radojlović
i
Radojlovići, poreklom Vukotići su porodica Đorđa Radojlovića, kaznačeja u Beogradu i Jelene Ristić, kćerke ruskog kirasirskog konjičkog poručnika Dimitrija Ristića i Stamenke Karađorđević, Karađorđeve kćerke. Đorđe Radojlović se oženio Jelenom Ristić, čiji očuh je bio vojvoda Ilija Čarapić, a majka Stamenka Čarapić, rođ. Karađorđević. Nisu imali dece. Đorđe je usvojio svog bratanca Petra Radojlovića, kasnije sreskog i okružnog načelnika.

Paštrmci

Porodica Sime Milosavljeića Paštrmca.

Joksimovići

Porodica Joksima Milosavljevića, velikog serdara podunavskog.

Vučići

Porodica Tome Vučića-Perišića i mitropolita Srbije Melentija Pavlovića.

Kondići

Kondići vode poreklo od Konde Bibmaše.

Hristići

Bimbaša Hrista, iz Samokova, njegov brat je bimbaša Veličko, rodonačelnik je Hristića. Njegov unuk je Filip Hristić, usvojenik mitropolita Melentija Pavlovića predsednik 17. vlade Srbije, poslanik u Carigradu .Bimbaša Veličko, iz Samokova, brat bimbaše Hriste, rodonačelnik je Veličkovića, pradeda Živojina Veličkovića, ministra.

Veličkovići

Bimbaša Veličko Đorđević, iz Samokova, brat bimbaše Hriste, rodonačelnik je Veličkovića, pradeda Živojina Veličkovića, ministra.

Uroševići

Uroševići vode poreklo od Karađorđevog barjaktara Uroša Novakovića (oko 1780 - 1832), Žabari, lepenička knežina kragujevačke nahije koji je prvi pucao u Bitki na Mišaru.

Rakići

Rakići vode poreklo od valjevskog kneza Rake Tešića, popečitelja (ministra) prosvete. Njegov unuk Dimitrije Mita Rakić (1846 -1890), ministar finansija 1888, oženjenog kćerkom Milana Đ. Milićevića, ministra prosvete. Njihov sin Milan Rakić, pesnik, diplomata, konzul.

Tadići - Baba-Stakići

Porodica Boška Tadića (1793-1852) iz Valjeva, valjevska nahija učenika Jugovićeve Velike škole (1808-1813), koji je bio verovatno blizak rod, sin, bratanac valjevskog vojvode Milivoja Tadića.

Porodice Knjaz Miloševih potomaka

Knjaz Miloševi potomci su kneževski i kraljevski dom Obrenovića, potomci njegove braće gospodara Jovana i Jevrema i kćerki Petrije Bajić rođ. Obrenović i Jelisavete (Savke) Nikolić rođ. Obrenović, koji su, prema Ustavu, imali pravo na presto , kao i priznata i nepriznata nezakonita (vanbračna) deca. Knjaz Miloš je u Hatišerif i Ustave uključio isključivo potomstvo dva brata i po ocu i po majci, odnosno Teodoroviće-Obrenoviće - Jovana i Jevrema .

Knjaz Miloševi potomci po kćerkama

Knjaz Miloševi potomci po kćerkama Petriji Bajić rođ. Obrenović i Jelisaveti (Savke) Nikolić rođ. Obrenović, bili su, prema Ustavu, mogući naslednici prestola Srbije, u slučaju da bez muškog potomstva ostanu knjaz Miloš i njegov srednji brat gospodar Jovan Obrenović i najmlađi brat gospodar Jevrem Obrenović.

Bajići i Hadži-Bajići od Varadije

Porodica Petrije Bajić, rođ. Obrenović, najstarije kćerke knjaza Miloša i Teodora Bajića iz Zemuna.

Nikolići od Rudne

Porodica Jelisavete (Savke) Obrenović, druge po rođenju kćerke knjaza Miloša i Jovana Nikolića od Rudne.

Potomci gospodara Jevrema Obrenovića

Potomci gospodara Jevrema Obrenovića su kneževski i kraljevski dom Obrenovića, odnosno njegov unuk knez i kralj Milan i praunuk kralj Aleksandar Obrenović, kraljevski dom Petrović Njegoš, porodica kneza Mirka Petrovića Njegoša i potomstvo kćerki gospodara Jevrema.

Kralj Milan Obrenović

Posle smrti sinova kneza Miloša Obrenovića, kneza Milana Obrenovića i kneza Mihaila Obrenovića 1868, na presto je došao unuk gosporada Jevrema Obrenovića Milan Obrenović.
Miloš Obrenović, sin gospodara Jevrema Obrenovića i gospođe Tomanije Obrenović, kćerke vojvode jadranskog Antonija Bogićevića je sa Marijom Katardži imao sina - jedinca Milana Obrenovića.

Kraljevski dom Petrović Njegoš

Potomci gospodar Jevrema Obrenovića su potomci crnogorske kraljevske kuće Petrović Njegoš. Praunuka gospodara Jevrema Obrenovića, po kćerki Anki Konstantinović, Natalija Konstantinović bila je udata za kneza Mirka Petrovića Njegoša, vojvode Grahova i Zete, ruskog kandidata za srpski presto 1903. Imali su pet sinova Stefana, Stanislava, Mihaila, Pavla i Emanuila.

Konstantinovići

Konstantinovići vode poreklo od Aleksandra Konstantinovića i Anke Konstantinović rođ. Obrenović, kćerke gospodar Jevrema Obrenovića brata knjaza Miloša. Iz porodice Konstantinović koja je bila u najbližem srodstvu sa Obrenovićima su Anka Konstantinović, rođ. Obrenović, Katarina Blaznavac, rođ. Konstantinović verenica kneza Mihaila, kasnije udata za generala Milivoja Petrovića Blaznavca, pukovnik Aleksandar Konstantinović, komandant Kraljeve garde, čija kćerka je kneginja Natalija Petrović - Njeguš.

Blaznavci

Posle smrti kneza Mihaila, Katarina Konstantinović udala se za generala Milovoja Blaznavca. Imali su dvoje dece Vojislava Blaznavca i Milicu.

Bogićevići

Posle smrti generala Milivoja Blaznavca Katarina se drugi put udala za Mihaila Bogićevića (1843-1899), unuka vojvode Antonija Bogićevića, i njenog bliskog rođaka.

Hadije

Konstantin Hadija unuk Konstantina Hadije oženio se Jelkom, kćerkom gospodara Jevrema Obrenovića. Sin se zvao Miloš po knezu Milošu, a kćerka Marija. Nema potomstva.

Germani

Kćerka gospodara Jevrema Obrenovića i Tomanije Obrenović Simona (Simka) bila je udata za Jovna Germana, iz porodice knjaz Miloševih bliskih saradnika i bankara Mihaila i Jovana Germana. Porodica je grčkog porekla.
Posle prerane smrti Simeone German, rođ. Obrenović, njena sestra Anka Konstantinović, rođ. Obreović dobila je dete sa mužem svoje pokojne seste, kćerku kojoj su isto dali ime Simeona, a koja je kasnije živela u Rumuniji, gde je bila udata za ministra Aleksandra Lahovarija iz rumunske boljarske porodice grčkog porekla.

Potomci gospodara Jovana Obrenovića

Gospodar Jovan Obrenović, srednji brat knjaza Miloša, nije imao muških potomaka, pa je posle smrti kneza Mihaila, presto Kneževine Srbije, nasledio, u skladu sa Ustavom, jedini muški potomak najmlađeg knjaz Miloševog brata gospodara Jevrema Obrenovića, Milan Obrenović. Gospodar Jovan u prvom braku sa Krunom Mihajlović nije imao dece, a u drugom braku sa Anom Joksić imao je kćerku Anastaziju koja se udala za Teodora Aleksića od Majne, sa kojim je imala dve kćerke Evelinu i Mariju, kao i kćerku Jermilu udatu za artiljerijskog kapetana Nikolu Čupića, unuka vojvode Stojana Čupića, osnivača Čupićeve zadužbine, sa kojim je imala jednog sina, koji je dobio ime Jovan po gospodar Jovanu.

Aleksići od Majne

Porodica Teodora Aleksića od Majne, sina generala Jovana Aleksića od Majne i Anastasije (Stane) Obrenović, kćerke gospodar Jovana Obrenovića. Imali su tri kćerke Anu, Evelinu i Mariju.

Čupići

Porodica art. kapetana Nikole Čupića, unuka vojvode vojvode Stojana Čupića, "Zmaja od Noćaja" i Jermile Obrenović, kćerke gospodara Jovana Obrenovića. Imali su sina Jovana Čupića. Nema Potomstva.

Nezakonita deca Obrenovića

Nijedno od mnogobrojne vanbračne dece kneza Miloša nije preživelo prve godine detinjstva. Knjaz Miloševa metresa sa najistaknutijim statusom bila je jedino Jelenka Turkinja, koju su zvali "Mala Gospođa" za razliku od njegove zakonite žene "Velike Gospođe" kneginje Ljubice. Knjaz Miloš je sa "Malom Gospođom" Jelenkom imao sina Teodora (Todora, Tošu), koji je sa majkom živeo i umro u Rumuniji. Jelenku je knjaz Miloš posle udao za svog bliskog saradnika Teodora Herbeza, ministra (popečitelja) finansija, ruskog dvorjanina. Teodor i Jelena Herbez usvojili su Jelenkinu sestričinu i udali je za Jevrema Grujića, ministra i poslanika iz porodice Grujić.
Verovatno je vanbračni sin knjaza Miloša bio general Milivoje Petrović Blaznavac. Njegova majku knjaz Miloš je udao za Petra, trgovca iz Blaznave kada je već bila u drugom stanju. General Milivoje Blaznavac, rodonačelnik Blaznavaca bio je oženjen sa Katarinom Konstantinović, bivšom verenicom kneza Mihaila, i unukom gospodar gospodara Jevrema.
Knez Mihailo je imao nezakonitog sina sa Marijom Berghauz, kćerkom austrijskog veterinara, koji se rodio 1849. godine. Prvo ime bilo mu je Vilhelm, ali je kasnije prekršten u Velimira. Bio je poznati srpski dobrotovor Velimir Mihailo Teodorović. SAhranjen je na Novom Groblju u Beogradu. Nema potomstva.
Kralj Milan je sa Artemizom Hristić, rođ. Joanides, ženom Milana Hristića, sekretara poslanstva u Carigradu, sinom Filipa Hristića, dobio sina Đorđa Hristića Obrenovića usvojenika grofa Zičija.
Kćerka gospodara Jevrema Obrenovića, Anka Konstantinović imala je vanbračnu kćerku sa Joanikijem (Jovanom) Germanom, udovcem njene sestre po kojoj su nazvali svoju kćerku Simeona Germanom. Simeona Obrenović-German, živela je u Rumuniji, gde je bila udata za ministra Aleksandra Lahovarija iz rumunske boljarske porodice grčkog porekla.